Tekst kultury

Definicja tekstu kultury mówi, że jest to świadomy wytwór umysłowości człowieka, stanowiący całość, uporządkowany według określonych reguł, np. utwór literacki, publicystyczny, medialny, dzieło sztuki malarskiej, spektakl teatralny, film, a także wszelkie działanie artystyczne, realizujące jakiś utrwalony wzorzec kulturowy.

Na maturze ustnej zdający ma odwołać się do dowolnych tekstów kultury nawiązujących do problemu przedstawionego w zadaniu (zadania językowe lub literackie) oraz interpretować teksty ikoniczne dołączone do zadania w połączeniu z przywołanymi tekstami literackimi o zbliżonej problematyce.

Z tego względu ważne jest, aby zdający potrafił zinterpretować różne teksty kultury - nie tylko literackie, do czego jest zazwyczaj przygotowywany.

Poniżej znajdziesz propozycję schematu interpretacyjnego, którego zastosowanie pomoże ci poradzić sobie z analizą i interpretacją dowolnego materiału ikonicznego.

Etapy analizy obrazu (dzieła ikonicznego)

Przystępując do analizy i interpretacji dzieła ikonicznego, pamiętaj że, podobnie jak w przypadku literatury, pojęcia te nie są synonimiczne. Analiza to rozpoznanie struktury dzieła, składników jego kompozycji i, ewentualnie, ustalenie ich funkcji, zaś interpretacja to docieranie do głębszego sensu i przesłania dzieła.

Analiza to głównie analiza formy dzieła: odpowiada na pytanie: JAK obraz jest namalowany? Jakie środki formalne zostały użyte.

Interpretacja skupia się przede wszystkim na treści. Odpowiada na pytanie, CO jest namalowane, co przedstawia obraz dzieło, jaka jest treść dzieła?

Ułatwieniem na maturze będzie dla ciebie to, że w poleceniu do zadania ikonicznego masz wyraźnie zarysowaną wskazówkę interpretacyjną - to znaczy dokładny temat zadania, który odsyła cię do konkretnego problemu (np. motywu, wartości, zagadnienia filozoficznego).

Odczytanie “techniczne” (analiza formalna)

Ten etap najbardziej przypomina analizę utworu literackiego. Oglądając ikoniczne dzieło sztuki szukaj w nim takich wyznaczników jak:

Kompozycja

-zasada kompozycyjna (co jest istotą kompozycji, np. zestawienie, kontrast? Czy kompozycja jest otwarta czy zamknięta, statyczna czy dynamiczna, centralna czy rozproszona, symetryczna czy asymetryczna);

  • centrum utworu (plan główny) i plany poboczne;

Perspektywa

Zagadnienie, jak na płaskim obrazie oddać trójwymiarowość

Perspektywa może być:

  • kulisowa
  • geometryczna (to, co bliższe jest większe)
  • malarska (wykorzystuje się perspektywę oka - główna postać jest w barwach ciepłych, zaś tło w barwach zimnych)
  • powietrzna (to, co jest dalej jest rozmyte, mniej widoczne)

Operowanie linią horyzontu także może służyć wydobyciu perspektywy (linia horyzontu może być podwyższona, zaniżona lub symetryczna).

Kolorystyka

  • barwy, plamy, światło lub inne “tworzywo”, jeśli nie mamy do czynienia z obrazem; (kolorystyka)

  • gama barw może być szeroka lub wąska

  • tonacja (zrównoważona, ciepła, zimna) - tonacja to światło padające na wszystkie barwy i nadające im wspólny odcień.

  • rozpoznawalne przedmioty, miejsca (w jaki sposób są przedstawione? - realistycznie? idealistycznie? w sposób zniekształcony? szczegółowo? zredukowane do form minimalistycznych? abstrakcyjnie?);

  • barwy ciepłe przybliżają, zimne zaś oddalają

Światłocień

  • świadome rozłożenie światła
  • może być skupione lub rozproszone
  • światło może padać spoza obrazu
  • źródło światła może być osadzone w obrazie
  • światło pozwala wskazać porę dnia

Temat

  • portret (także portert rodzinny, grupowy)

  • pejzaż weduta (ukazujaca fragment miasta) / marina (obraz morza)

  • scena rodzajowa (scena z życia codziennego,)

  • malarstwo mitologiczne, historyczne

  • obecność ludzi (jak są przedstawieni? w jakiej relacji między sobą? na co patrzą? kim są? jaką postawę przybierają?);

  • elementy wyjątkowe, wyeksponowane, szokujące, zaskakujące;

  • sugerowanie przez dzieło jakiejś akcji, narracji, historii;

  • statyczność lub dynamiczność przedstawienia;

Sposoby przedstawienia

  • realizm
  • idealizacja
  • deformacja
  • prymitywizacja
  • abstrakcja (organiczna lub geometryczna)

Technika

  • olej na płótnie (od XVI wieku, wcześniej malowano na deskach)
  • grafika (prace na papierze)
  • pastel (kredki na papierze)
  • akwarela i gwasz na papierze naklejonym na płótno

Wszystkie środki techniczne służą ekspresji, a więc sile wyrazu.

Zasady analizy

  • pierwszy plan lub środek
  • od ogółu od szczegóły
  • od lewej do prawej (chyba, że dominanta obrazu każe postąpić inaczej)
  • przyjmujemy perspektywę osoby patrzącej na obraz

Odczytanie historyczne (pomocne, nieobowiązkowe)

Skorzystaj z informacji mówiącej, kiedy powstał analizowany tekst. Jeśli potrafisz, połącz go z epoką, nurtem artystycznym, obyczajowością danej epoki, swoją wiedzą historyczną lub wiedzą na temat autora dzieła.

Zastanów się, czy masz do czynienia ze sztuką klasyczną, realistyczną czy awangardową. Czy dzieło przedstawia znany ci motyw kultury? Topos, archetyp?

Interpretacja dzieła

Etapy oglądu dzieła prowadzące do interpretacji:

  • uważne oglądanie
  • analiza metryczki dzieła
  • przywoływanie wiedzy
  • interpretacja w oparciu o konteksty

Jaka jest twoja emocjonalna i estetyczna reakcja na dzieło?

Poszukaj znaczeń poszczególnych elementów tworzących obraz: np. relacji między przedmiotami lub osobami przedstawionymi na obrazie, rzeczy, gestów, kolorów, rozłożenia światła itp.

Zastanów się nad symboliką poszczególnych elementów. Szukaj powiązania zaobserwowanych elementów z tematem zadania.