Narracja

Narracja to wypowiedź monologowa prezentująca ciąg zdarzeń uszeregowanych w jakimś porządku czasowym, powiązanych z postaciami w nich uczestniczącymi oraz ze środowiskiem, w którym się rozgrywają.

Ze względu na formę i temat narracji wyróżnia się dwie podstawowe formy:

  • opis (jeśli w przedstawieniu dominują zjawiska statyczne, rozmieszczone w przestrzeni )
  • opowiadanie (jeśli w przedstawieniu dominują zjawiska dynamiczne, rozwijające się w czasie)

Pomiędzy tymi dwoma biegunami możliwe są liczne formy pośrednie oraz płynne przechodzenie od opisu do opowiadania.

Narracja stanowi zasadniczy sposób wypowiedzi w epice, towarzyszą je w sposób podporządkowany wypowiedzi postaci. Inaczej jest w dramacie i liryce, w których, o ile w ogóle występuje narracja, to jest strukturalnie podporządkowana innym typom wypowiedzi, np. monologowi lirycznemu czy też monologom i dialogom dramatycznym.

Ze względu na sposoby pojawiania się narratora wyróżnia się dwie podstawowe formy:

  • narracja autorska (trzecioosobowa), w której osoba opowiadająca umieszczona jest na zewnątrz świata przedstawionego i rozwija o nim relację mniej lub bardziej zobiektywizowaną
  • narracja trzecioosobowa (pamiętnikarska), w której narrator umieszczony jest równocześnie bohaterem utworu i opowiada o zdarzeniach, których był świadkiem lub w których sam uczestniczył.

Typologia narracji dokonana przez Franza Stanzela:

  • narracja auktorialna - typ opowiadania, w którym narrator nie uczestniczy w świecie przedstawionym, jest ukryty, zdystansowany, może zatem oceniać lub interpretować rzeczywistość utworu, ujawniać zdarzenia poprzedzające bieg wypadków itp.
  • narracja personalna - typ narracji z punktu widzenia bohatera lub bohaterów, nie musi być pierwszoosobowa, może być to narracja trzecioosobowa ale np. z zastosowaniem mowy pozornie zależnej.
  • narracja w pierwszej osobie - w której mogą się pojawiać zarówno elementy narracji auktorialnej, jak i personalnej.