Dystopijna wizja świata w Roku 1984
Akcja powieści Orwella rozgrywa się w fikcyjnym, osadzonym w przyszłości państwie o nazwie Oceania. Należy pamiętać, że powieść powstała w 1948 roku, więc dla autora rok 1984 stanowił przyszłość. Świat powieści jest dystopijny. Dystopia to przeciwieństwo utopii.
Ustrój panujący w tym kraju to angsoc, czyli angielski socjalizm. Rzeczywistość jest zdehumanizowana, pozbawiona barw i piękna. Na mieszkańców Oceanii zewsząd spogląda z plakatów i ekranów wąsata twarz Wielkiego Brata. Rząd zdaje się rozpowszechniać dwójmyślenie - doublethink, czyli alogiczne, przeczące zdrowemu rozsądkowi tezy, takie jak: wojna jest pokojem lub wolność jest niewolnictwem.
Obywatele Oceanii nie tylko nie mają dostępu do prawdy, a wręcz są odcięci od wszelkich wiarygodnych informacji i poddawani regularnym i nasilonym zabiegom propagandowym. Również ich codzienność jest odarta z możliwości doświadczenia wartościowych przeżyć a totalna inwigilacja nie pozwala na niezbędną dla świadomego życia refleksję i perspektywę potrzebną do oceny zdarzeń.
Mieszkańcom Londynu, obywatelom Oceanii, nie wolno mieć przyjaciół, zachować prywatności (muszą mieć zawsze włączone ekrany z propagandowym przekazem), zakochać się, uprawiać seksu z osobą, która im się podoba, czytać książek.
Propaganda państwowa nastawiona jest na wytworzenie własnego języka, zwanego nowomową, który odbiera ludziom możliwość poznania znaczenia głównych pojęć. Tym samym pozbawia człowieka podstawowego narzędzia w kształtowaniu jego relacji ze światem.
Rzeczywistość jest podzielona na 3 strefy (zony): Oceania, Euroazja i Wschódazja, które są w stanie permamentnej wojny ze sobą.
Głównym bohaterem powieści jest Winston Smith.
Winston mieszka w Londynie, który jest stolicą Airstrip One – jednej z dzielnic Oceanii. Pracuje w Departamencie Archiwów, wydziale Ministerstwa Prawdy, zajmującym się propagandą przeszłości – to jest zmienianiem dawnych faktów, tak, aby pasowały do współczesnej narracji i udowadniały, że wszystkie wcześniejsze obietnice i przwidywania władzy się potwierdziły.
Prawnie jest mężem sztywnej i aseksualnej Kathrine, z którą nie wiąże go żadne uczucie.
Przyjemności Winstona to drapanie owrzodzenia nad kostką, picie jakiejś ohydnej alkoholo-podobnej mikstury, zwanej dżinem, oraz…prowadzenie dziennika w tajemnicy przed władzą.
Jest to nędzna, pozbawiona nadziei i sensu egzystencja, jaką wiodą prawdopodobne wszyscy obywatele Oceanii. Jednak życie Winstona nabiera kolorytu, kiedy nawiązuje romans z młodą, piękną i pełną życia Julią. Kobieta, mimo że znacznie od niego młodsza, twierdzi, że nie przeszkadzają jej wady urody Winstona ani jego wiek. Bohaterowie wynajmują pokój od handlarza antykami pana Charringtona, w którym spotykają się, gdy tylko udaje im się ujść uwadze Partii.
W pewnym momencie wyznają swój romans i “nieprawomyślne” przekonania niejakiemu O’Brianowi, członkowi Partii Wewnętrznej, który wydaje się sympatyzować z ich poglądami. Z namowy O’Briana zaczynają czytać książkę autorstwa rzekomego przywódcy opozycji Emanuela Goldsteina. Liczą się z tym, że zostaną ujęci, torturowani i straceni. Jednak ich zwycięstwo polega na krótkich momentach świadomości, międzyludzkiej więzi i wewnętrznej, osobistej wolności.
Szansą na doświadczenie szczęścia jest więc stan ownlife, a więc świadome przeżywanie piękna świata. Taka postawa znajduje się jednak niebezpiecznie blisko idei politycznego buntu. W rzeczywistości, w której żyją bohaterowie, nawet miłość i akt seksualny są gestami politycznymi. Gestem politycznym jest też samo myślenie.
Przejawy totalitaryzmu w Oceanii
W państwie funkcjonuje system eliminacji niepożądanych osób poprzez….unicestwianie ich samych oraz wszelkich informacji o nich – jednostki te po prostu „znikają” – „ewaporują”. Stają się „nieobywatelami”.
Ministerstwo Prawdy zajmuje się też produkcją prymitywnych materiałów rozrywkowych dla proletariatu : dostarczaniem obywatelom Oceanii gazet, filmów, podręczników, teleprogramów, sztuk, powieści. Ma to na celu zapewnić stan względnego zadowolenia wśród proli, co ma wystarczyć, aby powstrzymać ich przed buntem.
Codziennie organizowane są przerwy w pracy zwane Dwiema Minutami Nienawiści. Największym świętem, do którego przygotowują się miesiącami obywatele Oceanii jest Tydzień Nienawiści. Obiektem owej nienawiści stają się przeciwnicy polityczni Partii, a także wrogowie państwa, a więc obywatele kraju, z którym Oceania prowadzi w danym momencie wojnę.
Totalitarym Oceanii nie polega tylko na zwykłym ograniczaniu wolności obywateli przez stosowanie tradycjnych metod przymusu, jak aresztowania, tortury i egzekucje. Partia stara się też poprzez manipulowanie językiem wpływać na myślenie obywateli. Ma to ograniczyć indywidualizm, bo właśnie wewnętrzna wolność jednostki jest największym zagrożeniem dla totalitarnego status quo.
Głównym narzędziem propagandy jest nowomowa. Partia wydaje kolejne dzienniki nowego języka, który ma ostatecznie wyeliminować dotychczasową mowę i zastapić ją nowomową, a więc zupełnie nowym rodzajem mówienia i, co za tym idzie, myślenia.
Dzieci szkolone są do ślepego posłuszeństwa Partii oraz donoszenia na sąsiadów i rodziców. W tym celu przystępują do organizacji Kapusiów, kuriozalnego odpowiednika harcerstwa, która uczy je metod podsłuchiwania i śledzenia własnej rodziny oraz sąsiadów.
