Historia retoryki
Retoryka nie została wynaleziona przez Arystotelesa. Dla starożytnych Greków ( później Rzymian) umiejętność przekonywania słuchaczy do swoich racji za pośrednictwem słowa była warunkiem życia politycznego.
Narodziny retoryki kojarzy się z przewrotem na greckiej Sycylii, na której obalono tyranów i zaprowadzono system demokratyczny. Obywatele, chcąc uzasadnić przed sądem swoje prawo do korzyści majątkowych, musieli posługiwać się zasadami skutecznego przemawiania, które opracował niejaki Koraks (VI/V w. p.n.e.)
W Atenach sztuka przemawiania zaistniała na przełomie V/IV wieku. Jej pojawienie się przypisuje się Sycylijczykowi Gorgiaszowi (ok. 480 - 385 p.n.e.), który przybył do Aten, by przekonać Ateńczyków do udzielenia pomocy w walce jego ojczyzny przeciw Syrakuzom. Gorgiasz uchodził za jednego z czołowych sofistów.
Według Gorgiasza sztuka przemawiania miała być środkiem służącym do wpływania na emocje słuchaczy, tak aby uzyskać zamierzony cel (nazwano to potem erystyką), bez względu na prawdę obiektywną, której istnienie zresztą Gorgiasz kwestionował.
Początki retoryki wiążą się więc nierozerwalnie z sofistyką. Z tego powodu wielkim przeciwnikiem retoryki był Platon, który uważał, że posiada ona potencjał do manipulowania ludźmi, poprzez zniekształcanie rzeczywistości, odstępstwo do prawdy, szerzenie dezorientacji.
Osobą, która podjęła się odbudowania zaufania do sztuki przemawiania, poprzez odróżnienie jej od sofistyki, był Arystoteles, autor traktatu Retoryka (Téchne rhetoriké).
W pierwszej księdze swego dzieła Arystoteles nie tylko krytykuje retorów sycylijskich za wąskie rozumienie istoty logicznej argumentacji i ograniczenie wymowy do przemówień sądowych, ale modyfikuje też koncepcję swego mistrza (Platona), kładąc większy nacisk na formalny charakter retoryki. […] W księdze drugiej omawia także psychologiczne warunki oddziaływania […] na słuchaczy i przeprowadza analizę argumentacji subiektywnej i moralnej, uwzględniając takie zagadnienia, jak autorytet mówcy (etos), emocje i zróżnicowanie charakterologiczne słuchaczy (słuchacz młody, stary, mężczyzna itd.). […] Księga trzecia poświęcona jest zagadnieniom stylistyki retorycznej, a także problemom kompozycji mowy. (Korolko, s 175)
