Antyk

Informacje o epoce

Antyk (z łac. antiquus – “dawny”) – to określenie odnoszące się do części świata starożytnego, głównie rozkwitu kultury starożytnej Grecji i Rzymu, trwającego mniej więcej od I tysiąclecia p.n.e. do końca epoki starożytnej w V wieku n.e.

Kulturę antyczną uznaje się za najważniejsze, obok Biblii, źródło cywilizacji europejskiej. Właśnie w antyku narodziły się takie fenomeny naszej europejskiej spuścizny jak filozofia, teatr, olimpiada, literatura piękna czy retoryka.

Najważniejsze zagadnienia antyku z perspektywy języka polskiego

mitologia

Mit to opowieść o bogach i bohaterach wyrażająca wierzenia danej społeczności, wyjaśniająca początek i sens świata oraz uniwersalne doświadczenia człowieka, trwająca w kulturze dzięki stałym reinterpretacjom (ponownym odczytaniom). Mity same w sobie nie są gatunkiem literackim, ale stanowią uniwersalne źródło literatury i sztuki.

Z powodu obfitości mitów nie sposób wyliczyć ich wszystkich, a każdy wybór będzie miał charakter arbitralny, niemniej jednak spróbuję wymienić mity i bohaterów mitologicznych, których choćby powierzchowna znajomość jest niezbędna, żeby rozumieć ważne zagadnienia kultury europejskiej

Wybrane mity

Wybrani bogowie olimpijscy, mający w kulturze europejskiej wymiar symboliczny

Zeus - władca świata, władający piorunami
Hades - król podziemia, władca krainy zmarłych
Posejdon - władca mórz
Apollo - bóg sztuki i piękna, jedna z najważniejszych postaci w mitologii greckiej, kluczowa dla artystów, symbol męskiej urody, przeciwstawiany Dionizosowi
Afrodyta (Wenus) - bogini miłości, symbol kobiecego piękna
Atena - bogini mądrości i wojny strategicznej
Ares (Mars) - bóg wojny i walki zbrojnej
Artemida (Diana) - dziewicza bogini łowów
Hermes - boski posłaniec, bóg handlu
Dionizos - bóg wina i dzikiej natury, przeciwstawiany Apollinowi

Filozofia

najważniejsi filozofowie

Sokrates (469 - 399 p.n.e.) - wierzył w istnienie absolutnego dobra i absolutnej prawdy, które można poznać na drodze dialogu. Najwyższą wartością była dla niego cnota, pojęta jako szlachetność charakteru, czyli podążanie ku dobru, sprawiedliwość, męstwo.

Platon (ok.427-347 p.n.e.) - był przekonany o obiektywnym istnieniu bytów idealnych - idei, których rzeczywitość materialna jest zaledwie słabym odbiciem. Najważniejszym aspektem człowieka jest dusza, która, w przeciwieństwie do materialnego ciała, posiada wrodzoną wiedzę o ideach. Twórca idealizmu, kierunku filozficznego przeciwstawianego materalizmowi, głoszącego przewagę bytu duchowego (np. Boga) nad rzeczywistością materialną.

Arystoteles (384-322 p.n.e.) - wszechstronny filozof i uczony. Usystematyzował całą dostępną w czasach starożytnych wiedzę. Pod względem filozoficznym przeciwstawiał się swojemu nauczycielowi Platonowi. Uważał, że rzeczywistości materialnej nie powinno się oddzielać od rzeczywistości duchowej, duch był dla niego formą (kształtem) materii. Poznanie nie pochodzi od duszy, ale rodzi się z doświadczenia człowieka. Do poznania prawdy dochodzi się na drodze logicznego wnioskowania. Za najwyższą dziedzinę filozofii uznawał metafizykę, czyli naukę o istocie i przyczynach bytu (tego, co istnieje). Arystoteles dokonał też pierwszego podziału na rodzaje i gatunki literackie.

najważniejsze szkoły filozoficzne

stoicyzm - doktryna filozoficzna, propagująca życie zgodne z rozumem oraz rozwijanie cnoty (męstwa) jako najwyższej wartości. Stoicy postrzegali cnotę jak dobro moralne i zarazem jedyny warunek szczęścia. Dokonywali rozróżnienia między sprawami, na które mamy wpływ i które powinniśmy kształtować; oraz takimi, na które nie mamy wpływu, i nie powinniśmy się nimi przejmować. Te pierwsze to nasz charakter, nasze emocje i podejscie do życia. Te drugie to okoliczności zewnętrzne, los, inni ludzie. Ideałem szczęścia jest tak zwany spokój stoicki, czyli stan wewnętrznej harmonii, wolny od negatywnych emocji oraz zaburzających widzenie prawdy namiętności.
epikureizm - doktryna filozoficzna, której nazwa powstała od imienia jej twórcy - Epikura (341-270 p.n.e.), głosząca, iż najważniejszym celem człowieka powinno być dążenie do szczęścia (przyjemności). Szczęście zaś to nic innego jak życie rozumne i moralne. Warunkiem szczęścia jest brak cierpienia, a więc wolność od bólu, strachu przed śmiercią, niszczących namiętności, takich jak nienawiść.
hedonizm - (z greckiego hedone - przyjemność, rozkosz) - nurt filozoficzny głoszący, iż przyjemność fizyczna jest jedynym prawdziwym szczęściem i dążenie do niej jest niezbywalnym prawem i celem człowieka.