Prometeusz w sztuce
Prometeusz od narodzin mitu fascynował artystów. Postrzegany był jako:
- symbol buntu człowieka przeciw bogom
- założyciel kultury i cywilizacji
- inicjator postępu ludzkości
- uosobienie ludzkiej godności i niezależności
Friedrich Schelling pisał o nim:
Prometeusz jest myślą, dzięki której rodzaj ludzki, wyłoniwszy ze swego własnego wnętrza świat bogów, stał się świadom siebie samego i swego własnego losu.
Prometeusz w sztukach plastycznych
Prometeusz w literaturze i filozofii
-
Prometeusz jako prefiguracja postaci Chrystusa (Klemens z Aleksandrii, Tertulian).
-
związek Prometeusza z ogniem (W koncepcji Gastona Bachelarda ogień symbolizuje przede wszystkim poznanie, jest więc symbolem oświecenia, poznania prawdy).
-
Prometeusz jako dobroczyńca ludzkości (tak widzi go już Hezjod w Teogonii).
-
Prometeusz jako wyzwoliciel człowieka ze stanu upodlenia oraz buntownik przeciw tyranii bogów (Ajschylos, Prometeusz w okowach).
-
Prometeusz jako prefiguracja….szatana (John Milton, Raj utracony - wizja Szatana jako romantycznego buntownika i wielkiego indywidualisty, który odrzuca władzę Boga).
-
Prometeusz jako genialny choć niebezpieczny naukowiec, który tworzy człowieka wbrew woli bogów, nie bacząc na konsekwencje ani na to, czy jego twór ma szansę na szczęśliwe życie (Mary Shelley, Frankenstein, czyli nowoczesny Prometeusz).
-
Prometeusz jako genialny artysta, utwierdzający twórcze siły człowieka oraz wskazujący, że Bóg nie jest jedynym stwórcą (Johann Gottfried Herder, Johann Wolfgang Goethe - w dramacie Prometeusz).
-
Prometeizm jako wiara w konieczność poświęcenia się wybitnej jednostki dla dobra ludzkości lub narodu ( np. Dziady cz. III Adama Mickiewicza), wiara w twórcze siły człowieka oraz w moc ludzkiego czynu.
-
Prometeusz jako heros kultury, który nauczył ludzi rzemiosł i wykradł dla nich ogień z boskiej kuźni, po to, by pomóc im w tworzeniu cywilizacji (Norwidowski Promethidion).
-
Prometeusz jako buntownik zrywający z opresyjną moralnością i podległością a także artysta-demiurg, który tworzy ludzi a niszczy bogów (Fryderyk Nietzsche, Narodziny tragedii).
Niektóre wątki składające się na znaczenie postaci Prometeusza ukazał w swojej pieśni współczesny polski bard Jacek Kaczmarski:
Fenomen popularności mitu o Prometeuszu
Skąd brała się ta magiczna siła przyciągania, którą mit o Prometeuszu zawierał w sobie? Zapewnie niepoślednią rolę odgrywał w tym uniwersalny charakter tego mitu, jego zdolność adaptacji do różnych sytuacji egzystencjalnych, społecznych, historycznych. Ale jednocześnie streszczał on najintymniejsze tęsknoty i dążenia, które spotykaliśmy także w innych mitach, lecz które nigdy nie promieniowały z taką mocą wyrazu. (Mit.Człowiek. Literatura, s 39)