Odyseja

Konstrukcja i treść Odysei

Genialność Homera objawiła się może najbardziej w zwartej budowie obu poematów. Homer nie opisuje walk pod Troją rok po roku, lecz chcąc dać obraz wojny, ukazuje jeden jej epizod: gniew Achillesa i czyni go jądrem poematu. Cała akcja Iliady skupiona jest w 49 dniach, a i z tej liczby tylko 4 dni są dniami bitwy.

Jeszcze doskonalszą konstrukcję widzimy w budowie Odysei. Treścią tego poematu jest powrót Odyseusza i zemsta nad zalotnikami. I tu poeta nie opowiada przygód Odyseusza sposobem kronikarskim , od początku do końca, lecz przenosi nas od razu w ostatni, dziesiąty rok jego tułaczki, a dopiero później opowiada przygody dawniejsze.

Bogowie zadecydowali o powrocie Odyseusza; z ich rozkazu nimfa Kalipso, która więziła go na swej wyspie 7 lat, ma go odesłać do ojczyzny.

Okręt Odyseusza rozbija się jednak podczas burzy, zesłanej przez Posejdona, i Odyseusz dostaje się do kraju Feaków.

Tutaj dopiero dowiadujemy się o tułaczce bohatera przez pierwszych 9 lat po wojnie trojańskiej. Feakowie odwożą Odyseusza do jego ojczystej Itaki i tu bohater, niepoznany przez swoich najbliższych, w przebraniu żebraka, dokonuje zemsty nad zalotnikami.

Postęp w budowie poematu w porównaniu z Iliadą polega na tym, że przygód Odyseusza przed jego przybyciem do nimfy Kalipso nie opowiada trzecioosobowy narrator, lecz sam bohater. Zapewnia to niezwykłe urozmaicenie opowiadania: o części przygód podczas tułaczki i o ukaraniu zalotników dowiadujemy się z ust poety, o reszcie przygód z ust Odyseusza.

Ale poeta pragnął opowiedzieć nam powrót do domów także innych bohaterów wojny trojańskiej. W tym celu każe Telemachowi udać się w podróż do Nestora i do Menelaosa. Z ust tych bohaterów dowiadujemy się o przygodach innych wodzów greckich w czasie ich powrotu spod Troi, zwłaszcza o przygodach Menelaosa.

Dwie te akcje: akcja główna Odyseusza i akcja poboczna Telemacha biegną obok siebie równolegle w pierwszej połowie Odysei. Potem poeta łączy je w ten sposób, że Odyseusz spotyka się z synem w chacie pasterza i odtąd prowadzą już obaj razem akcję pomsty nad zalotnikami.

Baśniowy charakter eposu.

1. sama koncepcja bohatera, który po niezliczonych przygodach dociera do szczęśliwego końca
2. baśniowe postaci: jednooki olbrzym ludożerca, którego można pokonać sprytem

• czarodziejka zamieniająca ludzi w wieprze
• zwodnicze Syreny, wabiące ofiary, by zgotować im śmierć
• groźne potwory , jak Scylla i Charybda

3. Feakowie wiodący wiecznie szczęśliwy żywot wśród zabaw i tańców, bez trosk i kłopotów
4. bohater, który musi nieustraszony stawić czoło różnym strachom

Filozoficzna podstawa eposu

Odyseja jest mocno osadzona w antycznej kosmologii. Starożytni filozofowie oraz zwykli Grecy, wyznawcy politeistycznej religii, wierzyli, że kosmos jest harmonijny, jest domeną logosu, a więc sensu.

Ujmując to bardziej ogólnie, życie jest usprawiedliwione, staje się dobre i szczęśliwe, gdy znajduje swoje własne miejsce, swoje specyficzne usytuowanie w powszechnym porządku. Oto idea, która opanowała grecki świat,a dla nas jej genialnym archetypem jest Odyseja, historia Odyseusza. (…) Żeby w jednym zdaniu streścić los Odyseusza, jest to ktoś, kto wydobył się z chaosu wojny ku odnalezieniu harmonii pokoju, to znaczy z życia złego do życia dobrego. Przeszedł od nienawiści do miłości, od wygnania ze swego domu, od oderwania od swoich bliskich, do odzyskania stanu, w którym, i tylko w nim, jego życie nabrało pełnego sensu. (Ferry, 26)