Geneza Księgi Koheleta (Eklezjasty)
W nazwie księgi nie występuje imię. Kohelet (gr. Ekklesiastes – hebr. Kohelet) - oznacza mędrca przemawiającego do tłumu, nauczyciela, kaznodzieję. Tradycja przypisuje autorstwo tekstu Salomonowi, jednak z analiz wynika, że dzieło powstało znacznie później niż za czasów Salomona, prawdopodobnie w III wieku p.n.e.
Słowa Koheleta, syna Dawida, króla w Jeruzalem. (Kh, 1, 1-14)
(2) Marność nad marnościami, powiada Kohelet, marność nad marnościami – wszystko marność.
(3) Cóż przyjdzie człowiekowi z całego trudu, jaki zadaje sobie pod słońcem?
(4) Pokolenie przychodzi i pokolenie odchodzi, a ziemia trwa po wszystkie czasy.
(5) Słońce wschodzi i zachodzi, i na miejsce swoje spieszy z powrotem, i znowu tam wschodzi.
(6) Ku południowi ciągnąc i ku północy wracając, kolistą drogą wieje wiatr i znowu wraca na drogę swojego krążenia.
(7) Wszystkie rzeki płyną do morza, a morze wcale nie wzbiera; do miejsca, do którego rzeki płyną, zdążają one bezustannie.
(8) Mówienie jest wysiłkiem: nie zdoła człowiek wyrazić wszystkiego słowami. Nie nasyci się oko patrzeniem ani ucho napełni słuchaniem.
(9) To, co było, jest tym, co będzie, a to, co się stało, jest tym, co znowu się stanie: więc nic zgoła nowego nie ma pod słońcem.
Księga Koheleta jest w istocie wierszowanym wywodem filozoficznym - składa się ze swobodnych aforyzmów i refleksji, nie składających się na systematyczny wykład logicznie uporządkowany.
Wielokrotnie powtarzana w Księdze Koheleta sentencja w różnych językach brzmi:
- język polski: Marność nad marnościami i wszystko marność.
- język hebrajski: Hawel hawelim hakol hawel.
- łacina: Vanitas vanitatum et omnia vanitas.
Łacińskojęzyczna wersja stała się źródłem pojęcia vanitas.
Vanitas - Jeden z najważniejszych motywów w sztuce światowej. Nawiązując do Księgi Koheleta,koncentruje się na podkreślaniu powszechności przemijania oraz ulotności wszystkiego, co łączy się z człowiekiem. W sztukach plastycznych wiążą się z vanitas takie rekwizyty: czaszka, zegar, klepsydra, kwiaty (cięte), owoce, spalająca się świeca czy zamknięta księga.
Księga Koheleta, rozdz. 5, w. 17- 19
(17) Oto, co ja uznałem za dobre: że piękną jest rzeczą jeść i pić, i szczęścia zażywać przy swojej pracy, którą się człowiek trudzi pod słońcem, jak długo się liczy dni jego życia, których mu Bóg użyczył: bo to tylko jest mu dane.
(18) Dla każdego też człowieka, któremu Bóg daje bogactwo i skarby i któremu pozwala z nich korzystać, wziąć swoją część i cieszyć się przy swoim trudzie – to Bożym jest darem.
(19) Taki nie myśli wiele o dniach swego życia, gdyż Bóg go zajmuje radością serca.
Autor Księgi Koheleta zastanawia się nad sensem ludzkiego życia i próbuje określić możliwość osiągnięcia szczęscia przez człowieka. Na podstawie obserwacji świata dochodzi do wniosku, że mimo wszelkich wysiłków człowieka, nie jest on w stanie pojąć zamiarów Boga ani osiągnąć czegoś, co posiada nieprzemijającą wartość. Ulotne, właśnie marne (vanitas!) są zwłaszcza dobra materialne.
Mimo poważnego, melancholijnego tonu swoich spostrzeżeń, Kohelet dostrzega jednak dobre strony życia i radzi mądrze, rozważnie z nich korzystać.
Księga Koheleta, 11, 9-10
9 Ciesz się, młodzieńcze, w młodości swojej, a serce twoje niech się rozwesela za dni młodości twojej.
I chodź drogami serca swego
i za tym, co oczy twe pociąga;
lecz wiedz, że z tego wszystkiego
będzie cię sądził Bóg!
10 Więc usuń przygnębienie ze swego serca
i oddal ból od twego ciała,
bo młodość jak zorza poranna6 szybko przemija.