Narodziny realizmu
Malarstwo
W 1855 roku malarz Gustave Courbet umieścił swoje obrazy w pawilonie nazwanym Le réalisme na Wystawie Światowej w Paryżu. Courbet był świadomy, że termin realista został mu narzucony przez krytyków, podobnie jak w latach 30-tych XIX wieku nadano miano romantyków pisarzom i artystom tamtego okresu.
Courbet użył tego terminu jako komentarzu do swojej twórczości, deklarując, że jest realistą, który dąży do przedstawienia prawdziwego świata w swoich obrazach. Choć początkowo miano realisty było używane w sposób pejoratywny, krytycy z czasem zaczęli dostrzegać wartość i innowacyjność w twórczości Courbeta.
Literatura
Wydając powieść Ojciec Goriot Honoriusz Balzac stał się, obok Stendhala (autora powieści Czerwone i czarne, 1830) prekursorem epoki wielkich powieści realistycznych. Jego twórczość była pionierska w zakresie przedstawiania szeroko zakrojonej panoramy społeczeństwa oraz szczegółowych opisów życia codziennego i charakterystyki postaci. Balzac doskonale oddawał różnorodność społeczną i polityczną swojego czasu, a jego powieści cechowała precyzja opisu, dokładność obserwacji oraz wnikliwość psychologiczna.
Balzac był autorem monumentalnego cyklu powieściowego Komedia ludzka, który zawiera ponad sto powiązanych ze sobą dzieł, stanowiąc swoiste uniwersum ukazujące różne aspekty społeczeństwa i ludzkiej natury. Jego powieści, takie jak wspomniany wcześniej Ojciec Goriot, Eugenia Grandet czy Stracone złudzenia, przedstawiały szeroki przekrój społeczeństwa, od bogatych arystokratów po biednych mieszkańców dzielnic robotniczych.
Balzac, poprzez swoje realistyczne podejście, ukazywał brutalne aspekty swoich czasów, korupcję, nierówności społeczne i upadek moralny. Jednak należy pamiętać, że jego dzieła noszą jeszcze wyraźne znamiona romantyzmu. Jego prace zrewolucjonizowały literaturę XIX wieku, wprowadzając nowe standardy w zakresie precyzji opisu społecznego, psychologicznego wnętrza postaci oraz przedstawiania realiów codziennego życia.
Aktualność Ojca Goriot
Pensjonat pani Vauquer daje wgląd w społeczeństwo francuskie pierwszej połowy XIX wieku, ale jest też miniaturą świata w ogóle i to dosyć mocno aktualną, nawet mimo zmiany warunków życia. Zgromadzenie podobne musiało przedstawiać i rzeczywiście przedstawiało na małą skalę wszystkie składowe części społeczeństwa.
Tto kilka powodów, dla których Ojciec Goriot Honoriusza Balzaca pozostaje aktualną powieścią również w XXI wieku:
Społeczne nierówności:
Temat nierówności społecznych, który jest centralnym elementem powieści, wciąż jest istotny w dzisiejszym świecie.
Materializm i konsumpcjonizm:
Powieść analizuje relację między materializmem a wartościami ludzkimi. W dzisiejszym społeczeństwie konsumpcjonizm i dążenie do zdobycia dóbr materialnych wciąż mogą wpływać na decyzje i zachowania ludzi.
Ambicje i moralność:
Konflikt między ambicjami a moralnością, który jest obecny w powieści, nadal ma zastosowanie w XXI wieku. Współczesny świat często stawia jednostki w obliczu trudnych wyborów między karierą a zachowaniem etycznym.
Manipulacja w mediach społecznościowych:
W dzisiejszych czasach manipulacja i wpływanie na ludzi są powszechne, zwłaszcza w erze mediów społecznościowych. Podobnie jak postacie w powieści, ludzie mogą być wykorzystywani i manipulowani dla konkretnych korzyści. Oczywiście w powieści nie istnieją media społecznościowe, ale ogromne znaczenie mają towarzyskie kręgi, które formułują opinie na temat ludzi. Np. Tytułowy bohater na początku powiesci staje się ofiarą zbiorowej pogardy i “kampanii nienawiści” rozpętanej przez panią Vauquer. Z kolei damy z kręgów arystokratycznych, niczym dzisiejsze influencerski, kreują przestrzeń społeczną swoich kręgów, dyktują mody oraz decydują o popularności czy społecznej śmierci konkretnych osób.
Zmienne relacje interpersonalne:
Relacje międzyludzkie wciąż podlegają zmianom w zależności od kontekstu społecznego, podobnie jak w Ojcu Goriot. Współczesne relacje, zarówno zawodowe, jak i osobiste, są nadal uwarunkowane przez kontekst i interesy.
Wyścig szczurów i presja społeczna:
Współczesne społeczeństwo często napotyka na wyścig szczurów i presję osiągnięcia sukcesu zawodowego. To może prowadzić do konfliktów między życiem osobistym a zawodowym oraz do zagrożeń dla zdrowia psychicznego.
Erozja wartości rodzinnych:
Podobnie jak w powieści, współczesne społeczeństwo zmaga się z wyzwaniami dotyczącymi wartości rodzinnych i relacji między pokoleniami. Wartości tradycyjne mogą konkurować z nowoczesnym indywidualizmem.
Zmienne ideały piękna i statusu:
Powieść ukazuje, jak zmienne mogą być ideały piękna i statusu. W dzisiejszym społeczeństwie kultura piękna i normy społeczne nadal ewoluują, wpływając na samoocenę i relacje między ludźmi.
Zderzenie tradycji z nowoczesnością:
Powieść dotyka tematu konfliktu między tradycją a nowoczesnością, który wciąż jest widoczny w dzisiejszych dyskusjach na temat wartości, norm społecznych i postępu.
Powyższe punkty dowodzą, że Ojciec Goriot Balzaca jest powieścią o uniwersalnych tematach i społecznych mechanizmach, które pozostają aktualne w XXI wieku.
Społeczne nierówności: Temat nierówno Ojciec Goriot - ofiara zbiorowej pogardy, kampanii nienawiści rozpętanej przez panią Vauquer.
Panie z towarzystwa, niczym influencerski, kreują przestrzeń społeczną swoich kręgów, którą nazwać można salonem.
