Gatunki romantyczne
Romantycy, w przeciwieństwie do klasyków, nie czuli potrzeby przestrzegania reguł artystycznych, stosowania sie do hierarchii stylów i gatunków wypowiedzi oraz odwoływania się tylko do jednego kręgu tradycji, tj. antyku.
Romantycy znajdowali nowe źródła inspiracji zarówno w świecie zewnętrznym, jak i we własnym wnętrzu. Sztuka była najważniejszą aktywnością człowieka, bo ujawniała duchową naturę rzeczywistości oraz dążenia indywidualnej duszy artysty.
Ponadto nowe zainteresowania romantyków, takie jak fascynacja historią i tradycją własnego narodu, upodobanie dla ludowości, w tym podziw dla pieśni gminnej (czyli twórczości ludowej) zaowocowały poszukiwaniem nowym form gatunkowych.
Ballada
Gatunek poprzedzony w polskiej literaturze przez tzw. dumę. Dojrzałą postać balladzie romantycznej nadał Adam Mickiewicz.
- Gatunek ten łączy w sobie cechy epiki, liryki i dramatu.
- Temat i forma ballady wykazuje jawne pokrewieństwo z twórczością ludową
- W balladzie zaznacza się tajemniczość oraz zagadkowość.
- Narrator należy do świata przedstawionego jako ktoś z okolicy, zna bowiem pewne realia i fakty, zarazem jednak pozbawiony jest wszechwiedzy, demonstruje bezradność wobec pytania o motywację i prawdziwy przebieg zdarzeń.
- W balladzie zaznacza się tajemnicza, mistyczna więź między naturą a duchowością.
- Przyroda ma w niej rysy osobowościowe, jest aktywnym świadkiem, niekiedy wręcz uczestnikiem, działań podejmowanych przez człowieka.
- Czyny ludzkie podlegają surowemu osądowi moralnemu, za każdą zbrodnię wymierzona zostaje kara, w której uczestniczą siły uduchowionej przyrody.
Powieść poetycka
Gatunek stanowiący dowód wielkiej rewolucji przeciw normom klasycyzmu w sztuce. Polscy twórcy powieści poetyckiej wyraźnie inspirowali się w jej tworzeniu utworami George’a Byrona.
To właśnie z bajronizmem łączyć należy typ bohatera powieści poetyckiej - postaci dumnej i namiętnej, obciążonej brzemieniem zbrodni, tajemniczej, wyrastającej ponad przeciętne otoczenie.
- Powieść poetycką cechuje zatem określony typ bohatera
- rozbicie formy poprzez zerwanie z chronologicznym ciągiem opowieści
- dążenie do uzyskania fantastyczno-nostalgicznej aury
- tajemniczość zdarzeń i postaci
- ponownie narrator ujawniający swoją niewiedzę, niepewność do do interpretacji zdarzeń
- synkretyzm rodzajowy i gatunkowy.
Doskonałym przykładem powieści poetyckiej jest Konrad Wallenrod Adama Mickiewicza.
Liryka romantyczna
Liryka tworzona w okresie romantyzmu nie stanowi oczywiście osobnego gatunku literackiego, jednak odznacza się pewnym charakterystycznymi cechami, które czynią ją wyjątkową. Są to niewątpliwie:
- Tendencja do wykraczania poza normy gatunkowe
- Dążenie do oryginalności, świeżości wyrazu, unikanie naśladownictwa
- Przewaga wyznania i refleksyjności nad opisem
- Przesycenie elementami autoanlizy czy autobiografii
Dramat romantyczny
O tym, jakże charakterystycznym gatunku literatury romantycznej, przeczytasz tutaj.
Szczególną odmianą dramatu romantycznego jest tragedia romantyczna, jak np. Lilia Weneda Słowackiego czy Nie-boska komedia Krasińskiego.
