Poezja Herberta - niezbędne konteksty.
Przesłanie Pana Cogito - tekst.
Pan Cogito
Cogito to łaciński wyraz oznaczający myślę. Spopularyzowany przez maksymę Kartezjusza Cogito ergo sum (myślę, więc jestem).
Pan Cogito to postać postać występująca w wierszach Zbigniewa Herberta. Po raz pierwszy pojawił się w piątym tomie poezji autora pt. Pan Cogito wydanym w 1974.
Zbigniew Herbert nazywał stworzoną przez siebie postać następująco:
- jegomość w naszym krytycznym wieku i naszych krytycznych czasach
- jegomość w naszym wieku, który stara się walczyć z rozpaczą
Filozoficzne fascynacje Herberta
W rozmowie ze Zbigniewem Taranienką Herbert tak mówił o swoim podejściu do filozofowania w poezji:
Nie zgadzam się z profesorem Tatarkiewiczem – choć go uwielbiam – kiedy twierdzi, że »filozofowanie« w poezji jest czymś ułomnym. To tylko prawda częściowa, wydaje mi się, że »filozofowanie« w poezji przypomina refleksję pierwotną, jak na przykład wczesnych myślicieli jońskich. W tych wypadkach aparat pojęciowy nie jest rozbudowany, natomiast większa jest waga intuicji filozoficznej. […] To, co interesuje mnie teraz w filozofii, a także interesowało dawniej, określiłbym jako przeżycie filozoficzne; nie punkt dojścia, ale napięcie emocjonalne, znane także odkrywcom w dziedzinie nauk ścisłych przed ostatecznym rozwiązaniem, to szczególne spięcie woli, myśli i uczucia, gdy zbliżamy się – albo tak nam się zdaje – do wydarcia tajemnicy.
Gilgamesz, Hektor, Roland.
Bohaterowie dawnych eposów.
Gilgamesz
na wpół legendarny król sumeryjskiego miasta Unug (akadyjskie Uruk). Mityczny bohater kilku sumeryjskich utworów literackich, które stały się kanwą słynnego akadyjskiego Eposu o Gilgameszu.
Gilgamesz, przygnębiony śmiercią przyjaciela Enkidu, udaje się w daleką i związaną z wieloma niebezpieczeństwami podróż, aby poznać tajemnicę nieśmiertelności. Aby zdobyć dar nieśmiertelności Gilgamesz poddany zostaje próbie niespania, której niestety nie przechodzi. Nie może więc uzyskać życia wiecznego. Następnie zostaje skierowany do miejsca, gdzie rośnie ziele, które ma właściwość przywracania młodości. Gilgamesz zrywa roślinę, ale zostawia ją na brzegu, zażywając kąpieli. Zapach rośliny wyczuwa znajdujący się w pobliżu wąż i od razu ją połyka. Gilgamesz musi wracać do Uruk, nie zdobywszy ani nieśmiertelności, ani wiecznej młodości.
Hektor
Bohater eposu Homera pt. Iliada. Królewicz trojański, syn Priama, następca tronu. Najsłynniejszy wojownik i obrońca Troi.
Roland
Bohater starofrancuskiej pieśni o czynach - Pieśni o Rolandzie. Wzór parenetyczny rycerza średniowiecznego.
Złote runo
Skóra (wraz z sierścią) mitycznego skrzydlatego, złotego barana Chrysomallosa (starogreckie Χρυσόμαλλος / Chrisomallos, χρυσός / chrisos, μαλλός / mallos, złotowłosy) – cel wyprawy Argonautów. Było ono powieszone na dębowym drzewie w gaju Aresa, gdzie pilnował go smok. Zabrał je stamtąd Jazon.
Wypowiedź doktor Urszuli Glensk - komentarz do Przesłania Pana Cogito.