Romantyzm - zadania służące utwaleniu wiedzy o epoce

1. Adam Mickiewicz Oda do młodości 1820

Przeczytaj fragment utworu:

Tam sięgaj, gdzie wzrok nie sięga,
Łam, czego rozum nie złamie!
Młodości! orla twych lotów potęga,
Jako piorun twoje ramie!

Hej! ramie do ramienia! spólnemi łańcuchy
Opaszmy ziemskie kolisko!
Zestrzelmy myśli w jedno ognisko,
I w jedno ognisko duchy!
Dalej, bryło, z posad świata!
Nowemi cię pchniemy tory,
Aż opleśniałej zbywszy się kory,
Zielone przypomnisz lata!

  1. Na podstawie fragmentu określ, jakie wartości przypisuje poeta młodości.
  2. Odwołując się do swojej wiedzy o epoce oświecenia i romantyzmu, wskaż na romantyczne i oświeceniowe elementy w Odzie do młodości.

2. Adam Mickiewicz Romantyczność 1822

Przeczytaj fragment utworu:

“Słuchaj, dzieweczko!” - krzyknie śród zgiełku
Starzec, i na lud zawoła:
“Ufajcie memu oku i szkiełku,
Nic tu nie widzę dokoła.

Duchy karczemnej tworem gawiedzi,
W głupstwa wywarzone kuźni.
Dziewczyna duby smalone bredzi,
A gmin rozumowi bluźni”.

“Dziewczyna czuje, - odpowiadam skromnie -
A gawiedź wierzy głęboko;
Czucie i wiara silniej mówi do mnie
Niż mędrca szkiełko i oko.

Martwe znasz prawdy, nieznane dla ludu,
Widzisz świat w proszku, w każdej gwiazd iskierce.
Nie znasz prawd żywych, nie obaczysz cudu!
Miej serce i patrzaj w serce!”

  1. Na podstawie przytoczonego fragmentu oraz własnej wiedzy wyjaśnij, na czym polegała różnica między światopoglądem oświeceniowym a romantycznym.
  2. Po której stronie sporu starca i narratora stajesz? Odpowiedź uzasadnij.

3. Adam Mickiewicz Sonety krymskie 1826

  1. Przeczytaj poniższy utwór

Stepy Akermańskie.

Wpłynąłem na suchego przestwór oceanu;
Wóz nurza się w zieloność i jak łódka brodzi:
Śród fali łąk szumiących, śród kwiatów powodzi,
Omijam koralowe ostrowy burzanu.

Już mrok zapada, nigdzie drogi, ni kurhanu;
Patrzę w niebo, gwiazd szukam, przewodniczek łodzi;
Tam zdala błyszczy obłok, tam jutrzenka wschodzi…
To błyszczy Dniestr, to weszła lampa Akermanu!

Stójmy!… Jak cicho!… Słyszę ciągnące żórawie,
Którychby nie dościgły źrenice sokoła;
Słyszę, kędy się motyl kołysa na trawie,

Kędy wąż ślizką piersią dotyka się zioła… W takiej ciszy tak ucho natężam ciekawie,
Że słyszałbym głos z Litwy… Jedźmy, nikt nie woła

  • Za pomocą jakich środków poetyckich poeta wyraża swój stosunek do otaczającego go krajobrazu?
  • Jakich uczuć doświadcza podmiot liryczny?
  • Jak rozumiesz ostatnią strofę wiersza?
  1. Przeczytaj poniższy utwór:

Droga nad przepaścią w Czufut-Kale.

Mirza.
Zmów pacierz, opuść wodze, odwróć na bok lica:
Tu jeździec końskim nogom swój rozum powierza.
Dzielny koń! Patrz, jak staje, głąb okiem rozmierza,
Uklęka, brzeg wiszaru kopytem pochwyca,

I zawisnął… Tam nie patrz! Tam spadła źrenica,
Jak w studni Al-Kairu o dno nie uderza.
I ręką tam nie wskazuj: nie masz u rąk pierza:
I myśli tam nie puszczaj: bo myśl jak kotwica,

Z łodzi drobnej ciśniona w niezmierność głębiny,
Piorunem spadnie, morza do dna nie przewierci,
I łódź z sobą przechyli w otchłanie chaosu…

Pielgrzym
Mirzo, a ja spojrzałem! Przez świata szczeliny
Tam widziałem… Com widział, opowiem — po śmierci;
Bo w żyjących języku nie ma na to głosu.

  • Jaką wizję świata rysuje przed oczami Pielgrzyma Mirza?
  • Wskaż w utworze nawiązania do kultury orientalnej. Jaką funkcję pełnią?
  • Zinterpretuj zachowanie i słowa Pielgrzyma, przywołując kontekst historyczno-literacki (wiedzę o epoce romantyzmu).
  • Jak sądzisz, czego doświadczył Pielgrzym zerkając w przepaść? Czy żałuje on tego doświadczenia? Uzasadnij odpowiedź.

4. Adam Mickiewicz Konrad Wallenrod 1828

  1. Przeczytaj fragment utworu:

Adam Mickiewicz

Konrad Wallenrod

Jam to uczynił, dopełnił przysięgi,
Straszniejszej zemsty nie wymyśli piekło.
Ja więcej nie chcę, wszak jestem człowiekiem!
Spędziłem młodość w bezecnej obłudzie,
W krwawych rozbojach, – dziś schylony wiekiem,
Zdrady mię nudzą, niezdolny do bitwy,
Już dosyć zemsty, – i Niemcy są ludzie.

  • Na podstawie podanego fragmentu Konrada Wallenroda wyjaśnij, do jakich faktów z biografii bohatera się one odnoszą i jakiego problemu moralnego dotyczą jego słowa?
  • Jaką cenę płacił Konrad (Walter Alf) za swoją misję?
  • Czy Twoim zdaniem Konrad Wallenrod umierał spełniony?
  1. Przeczytaj fragment utworu:

O wieści gminna! Ty arko przymierza
Między dawnymi i młodszymi laty:
W tobie lud składa broń swego rycerza,
Swych myśli przędzę i swych uczuć kwiaty!

Arko! tyś żadnym niezłamana ciosem,
Póki cię własny twój lud nie znieważy;
O pieśni gminna, ty stoisz na straży
Narodowego pamiątek kościoła,
Z archanielskimi skrzydłami i głosem —
Ty czasem dzierżysz i broń archanioła…

Płomień rozgryzie malowane dzieje,
Skarby mieczowi spustoszą złodzieje,
Pieśń ujdzie cało! (..)

Na podstawie podanego fragmentu utworu wyjaśnij, jakie zadanie wyznacza autor poezji? Jakie odzwierciedlenie taka koncepcja poezji narodowej znajduje w całym utworze Mickiewicza?

  1. Odwołując się do całości Konrada Wallenroda, wyjaśnij, dlaczego tytułowa postać zasługuje na miano bohatera tragicznego?

5. Adam Mickiewicz Liryki lozańskie

  1. Przeczytaj utwór :

Polały się łzy…

Polały się łzy me czyste, rzęsiste
Na me dzieciństwo sielskie, anielskie,
Na moją młodość górną i durną,
Na mój wiek męski, wiek klęski:
Polały się łzy me czyste, rzęsiste…

  • Na czym polega artyzm wiersza? (wskaż środki wyrazu artystycznego).
  • Jakie nastawienie wobec siebie i własnego życia wyraża podmiot liryczny?
  • Jakie znaczenie niesie z sobą płacz? Jakie postaci literackie lub filmowe kojarzysz z płaczem?

6. Adam Mickiewicz, Dziady cz. III

  1. Zapoznaj się z poniższym tekstem:

Adam Mickiewicz Dziady cz. III

Świętej pamięci
JANOWI SOBOLEWSKIEMU
CYPRIANOWI DASZKIEWICZOWI
FELIKSOWI KOŁAKOWSKIEMU
spółuczniom, spółwięźniom, spółwygnańcom
za miłość ku ojczyźnie prześladowanym,
z tęsknoty ku ojczyźnie zmarłym
w Archangielsku, na Moskwie, w Petersburgu —
narodowej sprawy męczennikom

poświęca Autor
Adam Mickiewicz, Dziady. Część III, Wrocław 1984.

  • Podaj, do jakich wydarzeń związanych z własną biografią odwołuje się w podanym fragmencie Adam Mickiewicz?
  1. Przeczytaj poniższy fragment Prologu Dziadów cz. III

WIĘZIEŃ

Mam być wolny — tak! nie wiem, skąd przyszła nowina,
Lecz ja znam, co być wolnym z łaski Moskwicina.
Łotry zdejmą mi tylko z rąk i nóg kajdany,
Ale wtłoczą na duszę — ja będę wygnany!
Błąkać się w cudzoziemców, w nieprzyjaciół tłumie,
Ja śpiewak, — i nikt z mojej pieśni nie zrozumie
Nic — oprócz niekształtnego i marnego dźwięku.
Łotry, tej jednej broni z rąk mi nie wydarły,
Ale mi ją zepsuto, przełamano w ręku;
Żywy, zostanę dla mej ojczyzny umarły,
I myśl legnie zamknięta w duszy mojej cieniu,
Jako dyjament w brudnym zawarty kamieniu.

wstaje i pisze węglem z jednej strony: D. O. M.

GUSTAVUS
OBIIT M. D. CCC. XXIII
CALENDIS NOVEMBRIS

z drugiej strony:

HIC NATUS EST
CONRADUS M. D. CCC. XXIII
CALENDIS NOVEMBRIS

  • Czego spodziewa się po swoich oprawcach Więzień?
  • Czego się najbardziej obawia?
  • Co niepokoje bohatera mówią nam o nim samym?
  • Co oznacza łaciński napis na ścianie więzienia?
  • Jakie są dalsze losy Konrada?
  1. Przeczytaj poniższy fragment utworu:

ŻEGOTA:

Gdy Bóg wygnał grzesznika z rajskiego ogrodu,
Nie chciał przecie, ażeby człowiek umarł z głodu;
I rozkazał aniołom zboże przysposobić
I rozsypać ziarnami po drodze człowieka.
Przyszedł Adam, znalazł je, obejrzał z daleka
I odszedł; bo nie wiedział, co ze zbożem robić.
Aż w nocy przyszedł diabeł mądry i tak rzecze:
“Niedaremnie tu Pan Bóg rozsypał garść żyta,
Musi tu być w tych ziarnach jakaś moc ukryta;
Schowajmy je, nim człowiek ich wartość dociecze”.
Zrobił rogiem rów w ziemi i nasypał żytem,
Naplwał i ziemią nakrył, i przybił kopytem;
Dumny i rad, że Boże zamiary przeniknął,
Całym gardłem rozśmiał się i ryknął, i zniknął.
Aż tu wiosną, nawielkie diabła zadziwienie,
Wyrasta trawa, kwiecie, kłosy i nasienie.
O wy! co tylko na świat idziecie z północą,
Chytrość rozumem, a złość nazywacie mocą?
Kto z was wiarę i wolność znajdzie i zagrzebie,
Myśli Boga oszukać - oszuka sam siebie.

  • Jaki gatunek reprezentuje powyższy tekst?
  • W kontekście treści Dziadów cz. III dokonaj jego interpretacji.
  1. W kontekście całego dramatu Mickiewicza wyjaśnij pojęcia:
  • mesjanizm
  • mistycyzm
  • prometeizm
  1. Przeczytaj poniższe cytaty z dramatu Mickiewicza.

cytat I:

I rzekłem: Panie! Ty, co sądami Piłata
Przelałeś krew niewinną dla zbawienia świata, Przyjm tę spod sądów cara ofiarę dziecinną,
Nie tak świętą ni wielką, lecz równie niewinną.

cytat II

Pieśń ma była już w grobie, już chłodna,
Krew poczuła - spod ziemi wygląda
I jak upiór powstaje krwi głodna:
I krwi żąda, krwi żąda, krwi żąda.
Tak! zemsta, zemsta, zemsta na wroga,
Z Bogiem i choćby mimo Boga!

cytat III

Milczysz, milczysz! wiem teraz, jam Cię teraz zbadał,
Zrozumiałem, coś Ty jest i jakeś Ty władał.
Kłamca, kto Ciebie nazywał miłością,
Ty jesteś tylko mądrością.
Ludzie myślą, nie sercem, Twych dróg się dowiedzą;
Myślą, nie sercem, składy broni Twej wyśledzą
(…)
Ja i ojczyzna to jedno.
Nazywam się Milijon - bo za milijony
Kocham i cierpię katusze.

cytat IV

Ktoż ten mąż? - To namiestnik na ziemskim padole. (…) On ślepy, lecz go wiedzie anioł pacholę. Mąż straszny - ma trzy oblicza, On ma trzy czoła. Jak baldakim rozpięta księga tajemnicza Nad jego głową, osłania lice. Podnożem jego są trzy stolice. Trzy końce świata drzą, gdy on woła; (…) Na trzech stoi koronach, a sam bez korony;
A życie jego - trud trudów,
A tytuł jego - lud ludów;
Z matki obcej, krew jego dawne bohatery,
A imię jego czterdzieści i cztery.
Sława! sława! sława!

cytat V

(…) Nasz naród jak lawa,
Z wierzchu zimna i twarda, sucha i plugawa, Lecz wewnętrznego ognia sto lat nie wyziębi; Plwajmy na tę skorupę i zstąpmy do głębi.

  • Określ kontekst, w którym padają cytowane wypowiedzi (w jakiej części utworu, kto wypowiada te słowa?)
  • Przywołując wymowę całego utwory, dokonaj interpretacji zacytowanych fragmentów.
  1. Przeczytaj poniższe fragmenty wiersza Do przyjaciół Moskali z Ustępu do Dziadów cz. III.

Wy — czy mnie wspominacie! Ja, ilekroć marzę O mych przyjaciół śmierciach, wygnaniach, więzieniach, I o was myślę: wasze cudzoziemskie twarze Mają obywatelstwa prawo w mych marzeniach. (…)

Jeśli do was, zdaleka, od wolnych narodów Aż na północ zalecą te pieśni żałosne I odezwą się z góry nad krainą lodów: Niech wam zwiastują wolność, jak żórawie wiosnę!

Teraz na świat wylewam ten kielich trucizny,
Żrąca jest i paląca mojej gorycz mowy:
Gorycz, wyssana ze krwi i z łez méj ojczyzny,
Niech zrze i pali — nie was, lecz wasze okowy.

Kto z was podniesie skargę, dla mnie jego skarga
Będzie jak psa szczekanie, który tak się wdroży
Do cierpliwie i długo noszonéj obroży,
Że w końcu gotów kąsać — rękę, co ją targa.

  • Jaki stosunek do Rosjan wyraża podmiot liryczny wiersza?
  • Co (i kto?) jest wspólnym wrogiem Polaków i Rosjan?
  • Na podstawie wiersza wskaż, jakie wartości są ważne dla podmiotu lirycznego (wolność, braterstwo, patriotyzm, przyjaźń, sprawiedliowść itp…)

7. Juliusz Słowacki, Kordian

  1. Do jakich wydarzeń politycznych I połowy XIX wieku nawiązuje Kordian? W jakim świetle je ukazuje?

  2. Przeczytaj fragment utworu:

Otom ja sam, jak drzewo zwarzone od kiści,
Sto we mnie żądz, sto uczuć, sto uwiędłych liści;
Ilekroć wiatr silniejszy wionie, zrywa tłumy.
Celem uczuć, zwiędnienie; głosem uczuć, szumy
Bez harmonii wyrazów… Niech grom we mnie wali!
Niech w tłumie myśli, jaką myśl wielką zapali…
Boże! zdejm z mego serca jaskółczy niepokój,
Daj życiu duszę i cel duszy wyprorokuj…
Jedną myśl wielką roznieć, niechaj pali żarem,
A stanę się téj myśli narzędziem, zegarem,
Na twarzy ją pokażę, popchnę serca biciem,
Rozdzwonię wyrazami, i dokończę życiem.

  • Na podstawie fragmentu i w kontekście I aktu utworu ukaż związek konstrukcji psychicznej bohatera z tzw. dziecięciem wieku.
  • Dokonaj parafrazy wypowiedzi Kordiana na język współczesnego człowieka. Możesz zrobić to w formie literackiej, wybierając określoną konwencję (jako tekst hip-hopowy, poezję współczesną, kartkę z pamiętnika, bloga osobistego, post w jakimś medium społecznościowym itp.)

  1. W kontekście biografii Kordiana wyjaśnij hasło Polska Winkelriedem narodów!

  2. Przeczytaj poniższy tekst:

Dramat “Kordian” przedstawia proces dojrzewania bohatera. Od domowego zaplecza, przez “grand tour” po Europie, po udział w narodowym spisku. To konsekwentny zapis biografii polskiego młodzieńca. Coś jednak przeszkadza, między spiskowacami rysują się sprzeczności: z jednej strony pojawiają się głosy, że królobójstwo sprzeczne jest z polską tradycją, z drugiej - brutalna chęć unicestwienia cara i jego rodziny. Kordian usiłuje działać jako “samotny rewolucjonista”, ale na przeszkodzie staje wybujała wobraźnia romantycznego indywidualisty i czyn nie dochodzi do skutku. Dramat przynosi surowy osąd nad “niedoczynem” powstania, brakiem spójnej idei i chwiejnością przywództwa. (Nasiłowska, 229)

  • Odnieś powyższy opis dramatu Słowackiego do konkretnych zdarzeń utworu. Czy uważasz go za trafne streszczenie “Kordiana”?

  • Czy Kordian ponosi klęskę? Uzasadnij swoją odpowiedź.

8. Juliusz Słowacki, Grób Agamemnona

  1. Przeczytaj poniższy fragment wiersza:

IX.

Tak więc — to los mój na grobowcach siadać
I szukać smutków błahych, wiotkich, kruchych.
To los mój senne królestwa posiadać,
Nieme mieć harfy i słuchaczów głuchych
Albo umarłych — i tak pełny wstrętu…
Na koń! chcę słońca i wichru, i tententu.

  • Co o swojej sytuacji mówi w powyższym fragmencie podmiot liryczny?
  1. Przeczytaj poniższy fragment:

Na Termopilach? — Nie, na Cheronei
Trzeba się memu załamać koniowi,
Bo jestem z kraju gdzie widmo nadziei
Dla małowiernyeh serc podobne snowi.
Więc jeśli koń mój w biegu się przestraszy,
To téj mogiły — co równa jest — naszéj.

XII.

Mnie od mogiły termopilskiéj gotów
Odgonić legion umarłych Spartanów;
Bo jestem z kraju smutnego Ilotów,
Z kraju — gdzie rospacz nie sypie kurhanów,
Z kraju — gdzie zawsze po dniach nieszczęśliwych
Zostaje smutne pół — rycerzy — żywych.

XIII.

Na Termopilach ja się nie odważę
Osadzić konia w wąwozowym szlaku,
Bo tam być muszą tak patrzące twarze,
Że serce skruszy wstyd — w każdym Polaku.
Ja tam nie będę stał przed Grecyj duchem —
Nie — pierwéj skonam: niż tam iść — z łańcuchem.

  • Wyjaśnij znaczenie nawiązań do starożytności - jakie emocje wywołują one w podmiocie lirycznym?
  • Zinterpretuj podany fragment, przywołując niezbędny kontekst historyczny.
  • Czego “wstydzi” się podmiot liryczny wiersza?

9. Juliusz Słowacki, Testament mój

  1. Przeczytaj początek utworu:

Żyłem z wami, cierpiałem i płakałem z wami;
Nigdy mi, kto szlachetny, nie był obojętny:
Dziś was rzucam i dalej idę w cień — z duchami,
A jak gdyby tu szczęście było, idę smętny.

Nie zostawiłem tutaj żadnego dziedzica
Ani dla mojej lutni, ani dla imienia:
Imię moje tak przeszło, jako błyskawica,
I będzie, jak dźwięk pusty, trwać przez pokolenia.

Lecz wy, coście mnie znali, w podaniach przekażcie,
Żem dla ojczyzny sterał moje lata młode;
A póki okręt walczył, siedziałem na maszcie,
A gdy tonął, z okrętem poszedłem pod wodę…

  • Do kogo poeta kieruje swój poetycki testament?
  • Jak poeta charakteryzuje sam siebie?
  • Poczucie samotności czy wspólnoty? Które z tych doznań dominuje w utworze? Uzasadnij swoją odpowiedź.
  1. Przeczytaj poniższe strofy:

Lecz zaklinam: niech żywi nie tracą nadziei
I przed narodem niosą oświaty kaganiec;
A kiedy trzeba, na śmierć idą po kolei,
Jak kamienie, przez Boga rzucane na szaniec

(…)

Jednak zostanie po mnie ta siła fatalna,
Co mi żywemu na nic, tylko czoło zdobi;
Lecz po śmierci was będzie gniotła niewidzialna,
Aż was, zjadacze chleba — w aniołów przerobi.

  • Jakie przesłanie kieruje poeta do swoich potomnych?
  • Czym jest “siła fatalna” z ostatniej strofy? Kim są “zjadacze chleba”? Co oznacza “w aniołów przerobić”? zinterpretuj zakończenie utworu.

10. Zygmunt Krasiński, Nie-boska komedia

  1. Przeczytaj poniższy fragment tekstu.

Dramat Krasińskiego z jednej strony ukazuje takich ludzi, jak hrabia Henryk: rozumiejąc bezwzględny fatalizm egzystencji, idą oni do kresu bólu i nicości, tak jak bohaterowie skandynawskiej Północy. Z drugiej strony pojawiają się tacy, którzy sądzą, że sami mogą się zbawić, że potrafią niejako wykatapultować się z orbity egzystencji jako katastrofy – za pomocą rewolucji. Lecz to się nie udaje, bo udać się nie może. Człowiek jest skażony i bez Bożej pomocy niczego dobrego nie może dokonać. Ci, którzy chcieli osiągnąć samozbawienie, zostają nawiedzeni i zniszczeni przez Boga katastrofy. Po co przychodzi Bóg katastrofy? Po to właśnie, aby objawić, że człowiek nie może zbawić się sam. Rewolucja jednak u Krasińskiego to nie tylko niecierpliwa żądza mordu. Odczuwana przez niego jako zagrożenie, jako upiór, ma ona również swoją tragiczną rację, która niejednokrotnie wypowiada Pankracy.

Maria Janion, Wobec zła, Chotomów 1989.

  • O jakiej „tragicznej racji” rewolucji pisze Maria Janion w odniesieniu do dramatu Krasińskiego? Uzasadnij swą odpowiedź, odwołując się do treści utworu.

  • Jakie racje przemawiające za rewolucją przedstawił w rozmowie z Mężem Pankracy - przywódca rewolucjonistów.

  1. Przeczytaj fragment utworu:

Czy widzisz owe tłumy, stojące u bram miasta wśród wzgórzów i sadzonych topoli — namioty rozbite — zastawione deski, długie, okryte mięsiwem i napojami, podparte pniami, drągami. — Kubek lata z rąk do rąk — a gdzie ust się dotknie, tam głos się wydobędzie, groźba, przysięga lub przeklęstwo. — On lata, zawraca, krąży, tańcuje, zawsze pełny, brzęcząc, błyszcząc, wśród tysiąców. — Niechaj żyje kielich pijaństwa i pociechy! —

Czy widzicie, jak oni czekają niecierpliwie — szemrzą między sobą, do wrzasków się gotują — wszyscy nędzni, ze znojem na czole, z rozczuchranymi włosy, w łachmanach, z spiekłymi twarzami, z dłoniami pomarszczonymi od trudu — ci trzymają kosy, owi potrząsają młotami, heblami — patrz — ten wysoki trzyma topór spuszczony — a tamten stemplem żelaznym nad głową powija; dalej w bok pod wierzbą chłopię małe wisznię do ust kładzie, a długie szydło w prawej ręce ściska. — Kobiety przybyły także, ich matki, ich żony, głodne i biedne jak oni, zwiędłe przed czasem, bez śladów piękności — na ich włosach kurzawa bitej drogi — na ich łonach poszarpane odzieże — w ich oczach coś gasnącego, ponurego, gdyby przedrzeźnianie wzroku — ale wnet się ożywią — kubek lata wszędzie, obiega wszędzie. — Niech żyje kielich pijaństwa i pociechy! —

  • W jaki sposób Krasiński przedstawia rewolucjonistów? Co świadczy o ich nędzy i cierpieniu? Jak w powyższym opisie zaznacza się ocena obozu rewolucjonistów?
  1. Czy Hrabiego Henryka (Męża) można nazwać bohaterem tragicznym? Rozważ problem, odnosząc się do treści dramatu. Uzwględnij zarówno sytuację rodzinną, jak i działalność polityczną bohatera.

11. Cyprian Kamil Norwid, wybrane wiersze

  1. Przeczytaj poniższy fragment utworu

Cyprian Norwid
[Klaskaniem mając obrzękłe prawice]

Syn – minie pismo, lecz ty spomnisz, wnuku,
Co znika dzisiaj (iż czytane pędem)
Za panowania Panteizmu-druku,
Pod ołowianej litery urzędem –
I jak zdarzało się na rzymskim bruku,
Mając pod stopy katakomb korytarz,
Nad czołem słońce i jaw, ufny w błędzie,
Tak znów odczyta o n , co ty dziś czytasz,
Ale on spomni mnie… bo mnie nie będzie!

Cyprian Norwid, Vade-mecum, [w:] tenże, Pisma wszystkie, t. 2, Warszawa 1971.

  • Oceń prawdziwość stwierdzeń odnoszących się do tekstu. Wybierz P – jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, lub F – jeśli jest fałszywe.

a. W przytoczonym fragmencie wiersza Cyprian Norwid odwołuje się do średniowiecznego motywu ars bene moriendi. P F

b. Horacjańska maksyma non omnis moriar to podstawa wyrażonej przez poetę nadziei na przetrwanie jego dzieła w pamięci przyszłych pokoleń. P F

c. Apostrofa skierowana do późnego wnuka to pochwała ars poetica, czyli poetyckiego programu wpisanego w dzieła Cypriana Norwida. P F

  1. Przeczytaj poniższy utwór:

Piegrzym (link)

  • Znajdź w wierszu odwołania do toposu homo viator.

  • Czy los tytułowego pielgrzyma to jego indywidualna sytuacja czy też obraz losu każdego człowieka? Odpowiedź uzasadnij.

  • Jak rozumiesz słowa:

Przecież ja — aż w nieba łonie trwam,
Gdy ono duszę mą porywa,
Jak piramidę!

  • Zinterpretuj zakończenie wiersza, znajdź w nim neologizm - jaką funkcję pełni on w tekście?

Przecież i ja — ziemi tyle mam,
Ile jej stopa ma pokrywa,
Dopokąd idę!…

12. Aleksander Fredro, Śluby panieńskie

  1. Pełen tytuł sztuki Fredry brzmi: Śluby panieńskie, czyli Magnetyzm serca. Wyjaśnij jego znaczenie w kontekście tresci utworu.

  2. Przeczytaj poniższy fragment tekstu:

W “Ślubach…” zarysowują się wyraźnie dwa modele miłości, które można określić mianem nazareńskiej i tristanicznej. Pierwsza opiera się na “moralności rozwoju gatunkowego” i dodatkowo sankcjonuje ją ziemiański obyczaj o sarmackim rodowodzie. Miłość możliwa jest tylko w małżeństwie, chociaż małżeństwo może być zawarte i bez miłości. Bo małżeństwo to w pierwszym rzędzie obowiązek i odpowiedzialność za kontynuuację rodu. Miłości tristanicznej patronuje natomiast moralność namiętnego uczucia, moralność romansu, bez którego nie może być mowy o autentyczności małżeńskiego związku. Początkowo zarówno panny jak i Gucio są zdania, że między miłością a małżeństwem istnieje nieprzezwyciężona sprzeczność, (…) obie strony ujawniają aktywność, która wskutek przypadkowego zbiegu okoliczności, zamiast oddalić - zbliży je do siebie.

  • W jaki sposób dochodzi do zmiany poglądów na miłość i małżeństwo czworga młodych bohaterów komedii?