Fiodor Dostojewski (1821-1881)
Wybitny pisarz rosyjski, jeden z najbardziej wpływowych powieściopisarzy literatury rosyjskiej i światowej.
W młodości Dostojewski wierzył w ludzkość, rozrzewniał się wysokimi ideałami, został furierzystą (oznacza zwolennika Charles’a Fouriera, francuskiego socjality utopijnego) i oczekiwał rychłego powszechnego szczęścia. Cztery lata katorgi w Omsku, wśród chłopów skazanych za zbrodnie pospolite i bandytów nieujarzmionych, których podziwiał, podsunęły mu zasadniczy problem największych jego ksiązek. Zapytał wtedy siebie, czy człowiek jest zdolny kochać bliźnich. W Zapiskach iz podpolja (tłum. “Notatki z podziemia”) odpowiedział: nie. Narrator tego utworu otwarcie wyznaje, że nic go nie obchodzi los bliźnich i cała ludzkość może przepaść, byle on sam mógł spokojnie pić sobie herbatę. (…) “Zapiski iz podpoljia” przypominają niezwykle trudne filozoficzne równanie tak obmyślone, żeby nie zostawiać żadnego wyjścia i żadnych ułatwień. W dalszych powieściach Dostojewski rozpaczliwie próbował to równanie rozwiązać, ale mógł to zrobić tylko przywołując na pomoc wiarę religijną. Same natomiast “Zapiski…” przez ich niezwykłą gęstość myślową wyprzedzają o kiladziesiąt lat analizę egzystencjalną. Czytanie razem z dziełem Bachtina o poetyce Dostojewskiego, napisanym w latach dwudziestych, zawierają właściwie całą “dialektykę spojrzenia”, mocą której podmiot (ja) zmienia bliźniego w przedmiot - co równolegle, na razie nie wiedząc jeden o drugim, będą rozwijać filozof Sartre i artysta Gombrowicz. (“Ziemia Ulro,” 52)
