Konwencja literacka #
Konwencja literacka to panujący w danym czasie utrwalony sposób tworzenia dzieła literackiego.
Najistotniejsze konwencje literackie to:
Konwencja realistyczna #
- prawdopodobieństwo postaci i zdarzeń
- odzwierciedlenie rzeczywistości społecznej i psychologicznej
- ujmowanie rzeczywistości w ramach logiki przyczynowo-skutkowej
- wierne oddanie cech i motywacji działań
- spotykana zwykle w ramach realizmu jako kierunku artystycznego, ale obecna także w utworach spoza tego nurtu
Przykłady tekstów z dominującą konwencją realistyczną #
Bolesław Prus Lalka, Kamizelka
Eliza Orzeszkowa Nad Niemnem
Honoré Balzac Ojciec Goriot
Gustave Flaubert Pani Bovary
Stefan Żeromski, Przedwiośnie
Pola Gojawiczyńska Dziewczęta z Nowolipek
Maria Dąbrowska Noce i dnie
Konwencja naturalistyczna #
- ukazywanie postaci i zdarzeń w naukowym i empirycznym świetle
- nieocenianie oraz niekomentowanie przedstawionej rzeczywistości
- motywacja ludzkich zachowań jest czysto biologiczna - człowiekiem kierują popędy i instynkty
- koncentracja na drastycznych, brutalnych aspektach rzeczywistości: biedzie, zachowaniach kryminalnych, sprzecznych z obowiązującą moralnością
- dominacja perspektywy materialistycznej nad metafizyczną.
Utwory z elementami konwencji naturalistycznej #
Gustave Flaubert Pani Bovary (Flaubert uznawany jest za prekursora naturalizmu)
Stefan Żeromski Rozdziobią nas kruki, wrony.
Gabriela Zapolska, Moralność pani Dulskiej (przewaga naturalizmu)
Władysław Reymont Chłopi
Konwencja fantastyczna #
- obecność elementów nieprawdopodobnych i nadnaturalnych
- odniesienia do mitów, baśni, legend, folkloru, religijności
- nadanie bytom fantastycznym charakteru realnego w obrębie konstruowanej rzeczywistości
Konwencja symboliczna #
- elementy świata przedstawionego są wieloznaczne, odsyłają do rzeczywistości niedostępnej bezpośredniemu doświadczeniu
- w utworze panuje nastrój niedomówień i sugestii
- w utworze występują elementy baśniowe, metaforyczne, alegoryczne.
Utwory z elementami konwencji symbolicznej #
Stanisław Wyspiański Wesele
Bolesław Leśmian wiersze, np. Dziewczyna, Dusiołek
Olga Tokarczuk, Prawiek i inne czasy
Konwencja nadrealistyczna (surrealistyczna) #
- świat przedstawiony jako wyraz podświadomości autora, upodobniony do marzeń, snów, wizji mistycznych, halucynacji
- rzeczywistość w utworze jest nielogiczna, zmienna, oparta na swobodnych skojarzeniach
- w utworze występują elementy groteski, ironii, czarnego humoru, absurdu
Utwory z elementami konwencji nadrealistycznej #
Bruno Schulz Sklepy cynamonowe
S. I. Witkiewicz Szewcy
Konwencja groteskowwa #
- obecność form osobliwych, dziwacznych, wyolbrzymionych i zdeformowanych w kreacji świata przedstawionego
- odstępstwa od logiki w prezentacji zdarzeń
- łączenie komizmu z tragizmem, stylu wysokiego z niskim, trywialności z wzniosłością (niejednolitość nastroju)
Utwory z elementami konwencji groteskowej #
Witkacy Szewcy
Witold Gombrowicz Ferdydurke
Sławomir Mrożek Tango
Tadeusz Konwicki Mała Apokalipsa
konwencja oniryczna #
- przedstawienie rzeczywistości na wzór marzenia sennego
- unieważnienie logiki i zasad charakterystycznych dla realizmu
- obecność elementów irracjonalnych
- zawieszenie zasad prawdopodobieństwa oraz związków przyczynowo-skutkowych
Utwory z elementami konwencji onirycznej #
Adam Mickiewicz, Dziady cz. III (niektóre sceny, np Widzenie Ewy, Sen Senatora)
Bruno Schulz Sklepy cynamonowe
Każdą konwencję przełamać może jej przeciwieństwo - czyli oryginalność.