Informacje o epoce

Dwudziestolecie międzywojenne to epoka określona przez precyzyjne ramy czasowe. Jej początek wyznacza zakończenie I Wojny Światowej oraz odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 roku, kończy zaś wybuch II Wojny Światowej w 1939.

Nie jest to okres jednolity pod względem zjawisk artystycznych i nastrojów egzystencjalnych. Można w nim wyróżnić dwa podokresy. Pierwszy, przypadający na lata dwudzieste, cechuje optymizm oraz entuzjastyczne widzenie teraźniejszości i przyszłości - dlatego nazywa się go niekiedy dziesięcioleciem jasnym.

Drugi podokres, dziesięciolecie ciemne, to nacechowane pesymizmem a nawet katastrofizmem, przypada na lata trzydzieste. Narasta wtedy poczucie kryzysu cywilizacji i kultury europejskiej oraz utrwala się przekonanie o nadciągającej katastrofie polityczno-społecznej.

Dziesięciolecie jasne to okres intensywnego rozwoju sztuk plastycznych oraz poezji. Powstają grupy poetyckie, odwołujące się do różnych nurtów artystycznych i różnych tradycji literackich. Najważniejsze z nich to Skamander oraz Awangarda Krakowska . Dynamicznie zaznacza swoją obecność w sztuce ogólnopolski ruch futurystyczny.

Nurty filozoficzne epoki

Dwudziestolecie międzywojenne to okres, w którym kształtowały się zarysy filozofii współczesnej - wiele wtedy powstałych koncepcji przekłada się na obecne rozumienie świata i człowieka oraz znajduje swoje odzwierciedlenie we współczesnej sztuce, literaturze i filmie. Znaczna część filozofii epoki kształtowana była przez powstające wtedy nurty psychologiczne. Poniżej znajdziesz krótkie omówienie najważniejszych filozoficznych prądów epoki.

Psychoanaliza Freuda

Za twórcę psychoanalizy uznaje się Zygmunta Freuda. Ten psychiatra stworzył podwaliny tzw. psychologii głębi oraz psychoterapii w stylu psychoanalitycznym a jego wizja życia psychicznego okazała się niezwykle inspirująca dla kultury XX wieku. Jego najważniejszą książką było Objaśnianie marzeń sennych. Wyraził w niej przekonanie, że sny zawierają kluczowe informacje na temat nieświadomości człowieka i z tego powodu ich interpretacja ma zasadnicze znaczenie w pracy terapeutycznej z pacjentem. Na Freudowską wizję człowieka składa się założenie, iż ludzie kierują się w życiu przede wszystkim zasadą przyjemności, która skłania ich do szybkiego zaspakajania potrzeb. Zadaniem kultury jest i powinno być kształtowanie w człowieku zasad, pozwalających kontrolować potrzebę ulegania przyjemności, która, niekontrolowana, doprowadziłaby ludzi do życia w próżniactwie, nadmiernej swobodzie seksualnej (promiskuityzmie) obżarstwie itd. Równocześnie jednak kultura, tłumiąc tę naturalną potrzebę przyjemności, prowadzi do frustracji, nerwic i depresji, w których leczeniu z kolei pomóc może psychoanaliza.

Człowiek w świetle koncepcji Freuda to istota zależna od swej nieświadomej sfery, która dominuje nad racjonalnością i świadomymi decyzjami. W nieświadomości człowieka znajdują swój początek ludzkie pragnienia, marzenia, aspiracje oraz frustracje, stany lękowe, nerwice.

Psychologia analityczna Junga

Odmienną wizję psychologii głębi zaproponował uczeń Freuda Carl Gustaw Jung, inaczej niż Freud interpretując istotę ludzkiej nieświadomości. Jego zdaniem nie jest ona siedliskiem fizycznych popędów, ale symboli i archetypów. Nieświadomość jednostkowa łączy się z nieświadomością zbiorową, a kluczem do ich rozumienia jest interpretacja uniwersalnych mitów i symboli, które kształtują świat wewnętrzny człowieka, ujawniając się między innymi w snach, marzeniach i wszelkich dążeniach jednostek. Poniższy materiał, dostępny tylko w wersji angielskiej, ukazuje koncepcje Freuda i Junga w ich powiązaniu z mitologią europejską.

Behawioryzm

Nurt filozoficzny, wywodzący się z psychologii, postulujący czerpanie wiedzy o człowieku z obserwacji jego zachowań. Twórca behawioryzmu John B. Watson uznawał introspekcję, a więc wnikanie w stany świadomości jednostki, za zupełnie zbędne z punkty widzenia docierania do prawdy o ludzkich zachowaniach. Przedmiotem nauki nie mają być subiektywne stany ale zachowania jednostek i zbiorowości w konkretnej sytuacji, badane w nierozłącznym powiązaniu bodziec -reakcja. Miało to nadać psychologii charakter zbliżony do nauk przyrodniczych, takich jak fizyka czy chemia.

Fenomenologia

Kierunek filozoficzny zapoczątkowany przez niemieckiego matematyka Edmunda Husserla. Istotą fenomenologii jest postulat dotarcia do tego, co bezpośrednio dane, a co Husserl nazywał fenomenem. Istotą poznania fenomenologicznego jest doświadczenie przedmiotu (fenomenu) bez pośrednictwa wszelkich założeń, przekonań, wcześniejszej wiedzy, uprzedzeń itd. Najważniejszym narzędziem poznania jest tu intuicja, która pozwala bezpośrednio odbierać informacje płynące ze świata.

Sztuka nowoczesna

Dwudziestolecie międzywojenne to epoka nowatorskich ruchów artystycznych, określanych ogólnym mianem awangardy. Jej najważniejsze nurty to:

Futuryzm

Nazwa kierunku wywodzi się z łacińskiego przymiotnika futurus, oznaczającego przyszły. Napisany przez Filippa Tommasa Marinettiego i Umberta Boccioniego manifest wzywał do zerwania z tradycją, kontestowania dotychczasowej sztuki, pochwały wojny i rewolucji. Futuryści zachwalali nowoczesność i cywilizację techniczną.

Kubizm

Kierunek stworzony przez Pablo Picasso i Georges Braque. Jego nazwa pochodzi od tzw, kuby, czyli geometrycznej formy, za pomocą której artyści przedstawiali odkształconą rzeczywistość.

Dadaizm

Kierunek w sztuce, którego istotą było negowanie tradycji i utartych wartości. Dadaiści bawili się sztuką i używali jej jako narzędzia prowokacji, stawiając pod znakiem zapytania utarte wzorce estetyczne i samą definicję sztuki.

Za najbardziej charakterystyczne dla sztuki dadaistycznej uchodzi słynna Fontanna Marcela Duchampa.

Surrealizm

Zwany też nadrealizmem to jeden z najważniejszych nurtów sztuki awangardowej. Silnie powiązany z psychologią głębi, jako że surrealiści odrzucali w sztuce racjonalizm i kierowali się ku podświadomości oraz swobodnym skojarzeniom.

Kino - X Muza

W dwudziestoleciu międzywojennym pojawia się na arenie sztuki i rozrywki nowa, fascynująca i niezwykle popularna dziedzina - kino. Świetny cykl poświęcony historii kina ma jak zawsze nieoceniony Crash Course.

Lektury szkolne z epoki ujęte w podstawie programowej:

*Witold Gombrowicz, Ferdydurke (całość lub fragmenty);

*Bruno Schulz – wybrane opowiadanie, np Sklepy cynamonowe, omówienie lektury