Lektury obowiązkowe na maturze 2023 i 2024
Część tytułów lub nazwisk autorów opatrzona została linkami do omówienia lektury na blogu kanonlektur.pl
Poziom podstawowy
- Utwory literackie (epickie i dramatyczne) poznawane w całości (na egzaminie maturalnym obowiązuje znajomość całego utworu)
- Jan Parandowski, Mitologia, część I Grecja;
- Sofokles, Antygona;
- Jan Kochanowski, Odprawa posłów greckich;
- William Szekspir, Makbet;
- Molier, Skąpiec;
- Adam Mickiewicz, Konrad Wallenrod; Dziady cz. III;
- Juliusz Słowacki, Kordian;
- Bolesław Prus, Lalka;
- Eliza Orzeszkowa, Gloria victis;
- Henryk Sienkiewicz, Potop;
- Fiodor Dostojewski, Zbrodnia i kara;
- Stanisław Wyspiański, Wesele;
- Stefan Żeromski, Przedwiośnie;
- Tadeusz Borowski, opowiadania: Proszę państwa do gazu, Ludzie, którzy szli;
- Gustaw Herling-Grudziński, Inny świat;
- Hanna Krall, Zdążyć przed Panem Bogiem;
- Albert Camus, Dżuma;
- George Orwell, Rok 1984;
- Sławomir Mrożek, Tango;
- Marek Nowakowski, Raport o stanie wojennym (wybrane opowiadanie); Górą „Edek” (z tomu Prawo prerii);
- Jacek Dukaj, Katedra (z tomu W kraju niewiernych);
- Andrzej Stasiuk, Miejsce (z tomu Opowieści galicyjskie);
- Olga Tokarczuk, Profesor Andrews w Warszawie (z tomu Gra na wielu bębenkach).
- Utwory literackie (epickie i dramatyczne) poznawane we fragmentach (na egzaminie maturalnym nie obowiązuje znajomość całego utworu):
- Biblia, w tym fragmenty Księgi Rodzaju, Księgi Hioba, Księgi Koheleta, Pieśni nad Pieśniami, Księgi Psalmów, Apokalipsy św. Jana;
- Homer, Iliada (fragmenty);
- Lament świętokrzyski (fragmenty); Legenda o św. Aleksym (fragmenty); Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią (fragmenty);
- Kwiatki świętego Franciszka z Asyżu (fragmenty);
- Pieśń o Rolandzie (fragmenty);
- Gall Anonim, Kronika polska (fragmenty);
- Dante Alighieri, Boska Komedia (fragmenty);
- Piotr Skarga, Kazania sejmowe (fragmenty);
- Jan Chryzostom Pasek, Pamiętniki (fragmenty).
W wypracowaniu na poziomie podstawowym zdający może również odwołać się do lektur obowiązkowych – utworów epickich i dramatycznych – ujętych w wymaganiach egzaminacyjnych dla poziomu rozszerzonego - patrz: lektury dla poziomu rozszerzonego. Ponadto w wypracowaniu na poziomie podstawowym zdający może także odwołać się do lektur obowiązkowych wskazanych w podstawie programowej dla zakresu podstawowego i rozszerzonego, nieujętych w wymaganiach egzaminacyjnych, tj.:
Poziom podstawowy
William Szekspir, Romeo i Julia
Ignacy Krasicki, wybrane satyry
Adam Mickiewicz, wybrane ballady, w tym Romantyczność
Bolesław Prus, Z legend dawnego Egiptu
Władysław Stanisław Reymont, Chłopi (tom I – Jesień)
Stefan Żeromski, Rozdzióbią nas kruki, wrony…
Witold Gombrowicz, Ferdydurke (fragmenty)
Józef Mackiewicz, Droga donikąd (fragmenty)
Antoni Libera, Madame
Ryszard Kapuściński, Podróże z Herodotem (fragmenty)
Poziom rozszerzony Arystofanes, Chmury Wergiliusz, Eneida (fragmenty) François Rabelais, Gargantua i Pantagruel (fragmenty) Jan Kochanowski, Treny (jako cykl poetycki) Jorge Luis Borges, wybrane opowiadanie Janusz Głowacki, Antygona w Nowym Jorku
Należy też pamiętać, że na maturze nadal obowiązuje znajomość tekstów poznanych w szkole podstawowej, w tym : bajek Ignacego Krasickiego, Dziadów cz. II oraz Pana Tadeusza Adama Mickiewicza, Balladyny Juliusza Słowackiego oraz Zemsty Aleksandra Fredry.
- Utwory poetyckie (na egzaminie maturalnym nie będzie sprawdzana znajomość treści wierszy, jednak nalezy się spodziewać licznych fragmentów utworów lirycznych, zarówno na teście historycznoliterackim jak i na egzaminie ustnym, znajomość poniższych tekstów niewątpliwie pomoże także w wypracowaniu):
- Horacy – wybrane utwory;
- Bogurodzica;
- Jan Kochanowski, wybrane pieśni, w tym: Pieśń IX ks. I, Pieśń V ks. II; Tren IX, Tren X, Tren XI, Tren XIX;
- wybrane wiersze następujących poetów: Daniel Naborowski, Jan Andrzej Morsztyn, Mikołaj Sęp-Szarzyński;
- Ignacy Krasicki, Hymn do miłości ojczyzny, wybrane satyry;
- Franciszek Karpiński, wybór sielanek i liryki religijnej;
- Adam Mickiewicz, Oda do młodości; wybrane ballady, w tym Romantyczność; wybrane sonety z cyklu Sonety krymskie oraz inne wiersze;
- Juliusz Słowacki, wybrane wiersze, w tym Grób Agamemnona (fragmenty), Testament mój;
- wybrane wiersze następujących poetów:
Cyprian Kamil Norwid,
Adam Asnyk,
Jan Kasprowicz,
Kazimierz Przerwa-Tetmajer,
Leopold Staff,
Bolesław Leśmian,
Jan Lechoń,
Maria Pawlikowska Jasnorzewska,
Julian Przyboś,
Krzysztof Kamil Baczyński,
Stanisław Baliński, wybrane wiersze z okresu emigracyjnego,
Kazimierz Wierzyński, wybrane wiersze z okresu emigracyjnego,
Czesław Miłosz, w tym wybrane wiersze z tomu Ocalenie oraz Traktat moralny (fragmenty),
Tadeusz Różewicz,
Jarosław Marek Rymkiewicz,
Wisława Szymborska,
Zbigniew Herbert, w tym wybrane wiersze z tomów Pan Cogito oraz Raport z oblężonego Miasta,
Stanisław Barańczak,
Wojciech Wencel - wybrane utwory okresu stanu wojennego powojenna piosenka literacka – wybrane utwory Jacka Kaczmarskiego oraz Agnieszki Osieckiej.
Poziom rozszerzony
- Utwory literackie (epickie i dramatyczne) poznawane w całości (na egzaminie maturalnym obowiązuje znajomość całego utworu):
- William Szekspir, Hamlet;
- Juliusz Słowacki, Lilla Weneda;
- Zygmunt Krasiński, Nie-Boska Komedia ;
- realistyczna lub naturalistyczna powieść europejska (Honoré de Balzac, Ojciec Goriot lub Charles Dickens, Klub Pickwicka, lub Mikołaj Gogol, Martwe dusze, lub Gustaw Flaubert, Pani Bovary);
- Stanisław Wyspiański, Noc listopadowa;
- Michaił Bułhakow, Mistrz i Małgorzata;
- Stanisław Ignacy Witkiewicz, Szewcy;
- Bruno Schulz, wybrane opowiadania z tomu Sklepy cynamonowe;
- Tadeusz Konwicki, Mała Apokalipsa;
- Sławomir Mrożek, wybrane opowiadania.
- wybrane eseje następujących autorów: Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, Zbigniewa Herberta, Zygmunta Kubiaka, Jarosława Marka Rymkiewicza (co najmniej po jednym utworze).
- Utwory literackie (epickie i dramatyczne) poznawane we fragmentach (na egzaminie maturalnym nie obowiązuje znajomość całego utworu):
- Homer, Odyseja (fragmenty);
- Arystoteles, Poetyka, Retoryka (fragmenty);
- Platon, Państwo (fragmenty);
- św. Augustyn, Wyznania (fragmenty);
- św. Tomasz z Akwinu, Summa teologiczna (fragmenty);
- Michel de Montaigne, Próby (fragmenty);
- Franz Kafka, Proces (fragmenty)
- Utwory poetyckie (na egzaminie maturalnym nie będzie sprawdzana znajomość treści wierszy):
- Jan Kochanowski, Treny (jako cykl poetycki);
- Cyprian Kamil Norwid, Bema pamięci żałobny – rapsod, Fortepian Szopena, Czarne kwiaty (fragmenty), Promethidion (fragmenty);
- wybrane wiersze następujących poetów: Józefa Czechowicza, Tadeusza Gajcego, Mirona Białoszewskiego.