Lektury w szkole ponadpodstawowej - lista po ostatnich modyfikacjach.
Niniejszy zestaw opracowany został w oparciu podstawę programową z języka polskiego dla liceum i technikum zatwierdzoną 30 stycznia 2018 roku dla szkół ponadpodstawowych oraz Rozporządzenie Ministra Edukacji z czerwca 2024 roku.
Celem tego zestawu jest przede wszystkim zaprezentować uczniom jasne i zrozumiałe zestawienie lektur, tak, aby mogli, we współpracy z nauczycielem, ale także samodzielnie, zaplanować swoje przygotowania do lekcji oraz do egzaminu maturalnego.
Jak piszą autorzy podstawy programowej
Wykaz lektur dla uczniów szkoły ponadpodstawowej złożony jest z pozycji obowiązkowych i uzupełniających (do wyboru przez nauczyciela), a jego trzon stanowią wybrane dzieła klasyki polskiej i światowej oraz utwory literatury współczesnej.
Poniższy zestaw obejmuje pozycje z zakresu podstawowego oraz rozszerzonego. Oprócz dzieł wskazanych jako obowiązkowe, autorzy podstawy programowej zalecają także po jednym utworze do przeczytania w każdej klasie z dodatkowej listy, których wyboru dokonuje nauczyciel. Poniższy zestaw zawiera moje propozycje, inni nauczyciele mogą oczywiście zaplanować inny plan pracy z lekturami.
Etap I (starożytność - antyk oraz Biblia, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie)
Zakres podstawowy
- Biblia, w tym fragmenty Księgi Rodzaju, Księgi Hioba, Księgi Koheleta,, Księgi Psalmów, Apokalipsy wg św. Jana ;
- Jan Parandowski, Mitologia, część I Grecja;
- Homer, Iliada (fragmenty),
- Sofokles, Antygona;
- Horacy – wybrane utwory;
- Bogurodzica; Lament świętokrzyski (fragmenty); Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią (fragmenty);
- Pieśń o Rolandzie (fragmenty);
- Jan Kochanowski, wybrane pieśni, w tym: Pieśń IX ks. I, Pieśń V ks. II; tren IX, X, XI;
- wybrane wiersze poetów barokowych, takich jak np: Daniel Naborowski, Jan Andrzej Morsztyn, Mikołaj Sęp-Szarzyński;
- William Szekspir, Makbet,
- Molier, Skąpiec;
- Ignacy Krasicki, wybrana satyra, Hymn do miłości ojczyzny.
Zakres rozszerzony
Utwory określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
- Homer, Odyseja (fragmenty);
- Dante Alighieri; Boska komedia (fragmenty)
- Jan Kochanowski, Treny (jako cykl poetycki);
- William Szekspir, Hamlet.
Lektura uzupełniająca (moja propozycja na podstawie wskazań podstawy programowej):
- Arystoteles, Poetyka (fragmenty), Retoryka (fragmenty);
- Giovanni Boccaccio, Sokół.
Etap II (romantyzm, pozytywizm)
Zakres podstawowy
- Adam Mickiewicz, Oda do młodości; wybrane ballady, w tym Romantyczność; wybrane sonety z cyklu Sonety krymskie oraz inne wiersze; Dziady cz. III;
- Juliusz Słowacki, wybrane wiersze, w tym Testament mój,
- Cyprian Kamil Norwid, wybrane wiersze;
- Bolesław Prus, Lalka,
- Henryk Sienkiewicz, Potop (fragmenty).
dodatkowo:
- Adam Mickiewicz, Dziady cz. IV;;
- Johann Wolfgang Goethe, Cierpienia młodego Wertera (fragmenty).
Zakres rozszerzony
Utwory określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
- wybrane utwory poetyckie z romantycznej literatury europejskiej, na przykład wiersze angielskich poetów jezior;
- Juliusz Słowacki, Kordian;
- Cyprian Kamil Norwid, Fortepian Szopena;
- realistyczna lub naturalistyczna powieść europejska (Honoré de Balzac, Ojciec Goriot lub Charles Dickens, Klub Pickwicka, lub Mikołaj Gogol, Martwe dusze lub Gustaw Flaubert, Pani Bovary).
Lektura uzupełniająca (moja propozycja na podstawie wskazań podstawy programowej):
- Johann Wolfgang Goethe, Cierpienia młodego Wertera (fragmenty)
- Adam Mickiewicz, Dziady cz. IV.
Etap III (Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojenna)
Zakres podstawowy
- Fiodor Dostojewski, Zbrodnia i kara;
- wybrane wiersze następujących poetów: Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Leopold Staff;
- Stanisław Wyspiański, Wesele;
- Władysław Stanisław Reymont, Chłopi (fragmenty);
- Stefan Żeromski, Przedwiośnie;
- wybrane wiersze następujących poetów: Bolesław Leśmian, Julian Tuwim, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Józef Czechowicz, Krzysztof Kamil Baczyński;
- Witold Gombrowicz, Ferdydurke (fragmenty);
- Tadeusz Borowski, Proszę państwa do gazu,;
- Gustaw Herling-Grudziński, Inny świat; (fragmenty)
- Hanna Krall, Zdążyć przed Panem Bogiem.
Lektura uzupełniająca (moja propozycja na podstawie wskazań podstawy programowej):
- Gabriela Zapolska, Moralność pani Dulskiej;
- Zofia Nałkowska, Przy torze kolejowym (z tomu Medaliony).
Zakres rozszerzony
Utwory określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
- Franz Kafka, Proces (fragmenty);
- Michaił Bułhakow, Mistrz i Małgorzata;
- Stanisław Ignacy Witkiewicz, Szewcy;
- Bruno Schulz, wybrane opowiadania z tomu Sklepy cynamonowe.
Etap IV (literatura po 1945 roku)
Zakres podstawowy
- wybrane wiersze następujących poetów: Czesław Miłosz, Tadeusz Różewicz, Miron Białoszewski, Wisława Szymborska, Zbigniew Herbert, Halina Poświatowska;
- Albert Camus, Dżuma;
- George Orwell, Rok 1984;
- Sławomir Mrożek, Tango;
- Marek Nowakowski, Raport o stanie wojennym (wybrane opowiadanie); Górą „Edek” (z tomu Prawo prerii);
- Andrzej Stasiuk, Miejsce (z tomu Opowieści galicyjskie);
- Olga Tokarczuk, Profesor Andrews w Warszawie (z tomu Gra na wielu bębenkach);
- Ryszard Kapuściński, Podróże z Herodotem (fragmenty).
Lektura uzupełniająca (moja propozycja na podstawie wskazań podstawy programowej):
- Tadeusz Różewicz, Kartoteka;
- Stanisław Lem, Solaris.
Zakres rozszerzony
Utwory określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
- Tadeusz Konwicki, Mała apokalipsa;
- Janusz Głowacki, Antygona w Nowym Jorku;
- Sławomir Mrożek, wybrane opowiadanie;
- wybrane eseje następujących autorów: Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, Zbigniewa Herberta (co najmniej po jednym utworze);
- wybrane wiersze: Stanisława Barańczaka, Czesława Miłosza, Traktat moralny (fragmenty), Juliana Przybosia.
Dodatkowo
- Umberto Eco, Imię róży,
- Stanisław Lem, Solaris
Zalecane dzieła teatralna i filmowe
- Amadeusz, reż. Miloš Forman;
- Dekalog, reż. Krzysztof Kieślowski, wybrane filmy z cyklu;
- Dziady, reż. Konrad Swinarski;
- Elektra, reż. Piotr Chołodziński;
- Emigranci, reż. Kazimierz Kutz;
- Kartoteka, reż. Krzysztof Kieślowski;
- Kordian, reż. Jerzy Englert;
- Lawa. Opowieść o „Dziadach” Adama Mickiewicza, reż. Tadeusz Konwicki;
- Moralność pani Dulskiej, reż. Tomasz Zygadło;
- Nad Niemnem, reż. Zbigniew Kuźmiński;
- Noc listopadowa, reż. Andrzej Wajda;
- Noce i dnie, reż. Jerzy Antczak;
- Rewizor, reż. Jerzy Gruza;
- Rękopis znaleziony w Saragossie, reż. Wojciech Jerzy Has;
- Iwona, księżniczka Burgunda, reż. Zygmunt Hübner;
- Sanatorium pod klepsydrą, reż. Wojciech Jerzy Has;
- Śluby panieńskie, reż. Andrzej Łapicki;
- Wizyta starszej pani, reż. Jerzy Gruza;
- Ziemia obiecana, reż. Andrzej Wajda;
- Przerwanie działań wojennych, reż. Juliusz Machulski;
- W ciemności, reż. Agnieszka Holland;
- Pora umierać, reż. Dorota Kędzierzawska;
- Twarz, Body/Ciało, reż. Małgorzata Szumowska
Teksty zalecane do samokształcenia
- Słownik 100 tysięcy potrzebnych słów, red. Jerzy Bralczyk;
- Jan Białostocki, Sztuka cenniejsza niż złoto. Opowieść o sztuce europejskiej;
- Człowiek renesansu, red. Eugenio Garin;
- Umberto Eco, Sztuka i piękno w średniowieczu;
- Karol Estreicher, Historia sztuki w zarysie;
- Formy i normy, czyli poprawna polszczyzna w praktyce, red. Katarzyna Kłosińska;
- Johan Huizinga, Jesień średniowiecza;
- Jacques Le Goff, Człowiek średniowiecza;
- Władysław Kopaliński, Słownik mitów i tradycji kultury;
- Jacek Kowalski, Niezbędnik Sarmaty;
- Tadeusz Lubelski, Historia kina polskiego. Twórcy, filmy, konteksty;
- Jan Miodek, Słownik ojczyzny polszczyzny;
- Anna Nasiłowska, Literatura okresu przejściowego 1975–1996;
- Ewelina Nurczyńska-Fidelska, Barbara Parniewska, Ewa Popiel-Popiołek, Halina Ulińska, Film w szkolnej edukacji humanistycznej;
- Maria Ossowska, Ethos rycerski i jego odmiany;
- Popularna encyklopedia mass mediów, pod red. J. Skrzypczaka;
- Praktyczna stylistyka nie tylko dla polonistów, red. Edyta Bańkowska i Agnieszka Mikołajczuk;
- Zbigniew Raszewski, Krótka historia teatru polskiego;
- Teresa Skubalanka, Historyczna stylistyka języka polskiego. Przekroje;
- Stanisław Stabryła, Starożytna Grecja;
- Anna Świderkówna, Hellenika. Wizerunek epoki od Aleksandra do Augusta; Rozmowy o Biblii;
- Wielka encyklopedia Polski, t. 1. i 2.;
- Władysław Tatarkiewicz, Historia filozofii; Dzieje sześciu pojęć; Droga przez estetykę;
- Mieczysław Tomaszewski, Muzyka w dialogu ze słowem. Próby, szkice, interpretacje;
- Lidia Winniczuk, Ludzie, zwyczaje, obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu.