Lektury w szkole ponadpodstawowej
Niniejszy zestaw opracowany został w oparciu podstawę programową z języka polskiego dla liceum i technikum zatwierdzoną 30 stycznia 2018 roku dla szkół ponadpodstawowych. Podział na klasy, jaki tutaj zaproponowałam, dotyczy liceum; w technikum, z racji dłuższego o rok toku nauczania rozkład lektur przypadających na poszczególne klasy będzie siłą rzeczy inny.
Celem tego zestawu jest przede wszystkim zaprezentować uczniom jasne i zrozumiałe zestawienie lektur, tak, aby mogli, we współpracy z nauczycielem, ale także samodzielnie, zaplanować swoje przygotowania do lekcji oraz do egzaminu maturalnego.
Jak piszą autorzy podstawy programowej
Wykaz lektur dla uczniów szkoły ponadpodstawowej złożony jest z pozycji obowiązkowych i uzupełniających (do wyboru przez nauczyciela), a jego trzon stanowią wybrane dzieła klasyki polskiej i światowej oraz utwory literatury współczesnej.
Poniższy zestaw obejmuje pozycje z zakresu podstawowego oraz rozszerzonego. Oprócz dzieł wskazanych jako obowiązkowe, autorzy podstawy programowej zalecają także dwa utwory z dodatkowej listy, których wyboru dokonuje nauczyciel. Niewiele to zmienia w waszej, drodzy licealiści, sytuacji, bowiem dla was pozycje te są po prostu nadal obowiązkowe. Poniższy zestaw zawiera moje propozycje, inni nauczyciele mogą, w ramach swoich dość ograniczonych możliwości wyboru, zaplanować inny plan pracy z lekturami.
Etap I (starożytność - antyk oraz Biblia, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie)
Zakres podstawowy
- Biblia, w tym fragmenty Księgi Rodzaju, Księgi Hioba, Księgi Koheleta, Pieśni nad Pieśniami, Księgi Psalmów, Apokalipsy wg św. Jana ;
- Jan Parandowski, Mitologia, część I Grecja;
- Homer, Iliada (fragmenty), Odyseja (fragmenty);
- Sofokles, Antygona;
- Horacy – wybrane utwory;
- Bogurodzica; Lament świętokrzyski (fragmenty); Legenda o św. Aleksym (fragmenty); Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią (fragmenty);
- Kwiatki świętego Franciszka z Asyżu (fragmenty);
- Pieśń o Rolandzie (fragmenty);
- Gall Anonim, Kronika polska (fragmenty);
- Dante Alighieri, Boska komedia (fragmenty);
- Jan Kochanowski, wybrane pieśni, w tym: Pieśń IX ks. I, Pieśń V ks. II; psalmy, w tym Psalm Psalm 47; tren IX, X, XI, XIX; Odprawa posłów greckich;
- Piotr Skarga, Kazania sejmowe (fragmenty);
- wybrane wiersze następujących poetów: Daniel Naborowski, Jan Andrzej Morsztyn, Mikołaj Sęp-Szarzyński;
- Jan Chryzostom Pasek, Pamiętniki (fragmenty);
- William Szekspir, Makbet, Romeo i Julia;
- Molier, Skąpiec;
- Ignacy Krasicki, Hymn do miłości ojczyzny, wybrane satyry;
- Franciszek Karpiński, wybór sielanek i liryki religijnej;
dodatkowo
-
Dzieje Tristana i Izoldy (fragmenty);
-
Miguel de Cervantes y Saavedra, Przemyślny szlachcic Don Kichote z Manczy (fragmenty);
Zakres rozszerzony
Utwory określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
- Arystoteles, Poetyka, Retoryka (fragmenty);
- Platon, Państwo (fragmenty);
- Arystofanes, Chmury;
- Jan Parandowski, Mitologia
- Wergiliusz, Eneida (fragmenty);
- św. Augustyn, Wyznania (fragmenty);
- św. Tomasz z Akwinu, Summa teologiczna (fragmenty);
- François Villon, Wielki testament (fragmenty);
- François Rabelais, Gargantua I Pantagruel (fragmenty);
- Michel de Montaigne, Próby (fragmenty);
- Jan Kochanowski, Treny (jako cykl poetycki);
- Piotr Skarga, Żywoty świętych (fragmenty)
- William Szekspir, Hamlet;
Dodatkowo:
-
Erazm z Rotterdamu, Pochwała głupoty (fragmenty);
-
Wolter, Kandyd (fragmenty);
Etap II (romantyzm, pozytywizm)
Zakres podstawowy
- Adam Mickiewicz, Oda do młodości; wybrane ballady, w tym Romantyczność; wybrane sonety z cyklu Sonety krymskie oraz inne wiersze; Konrad Wallenrod; Dziady cz. III;
- Juliusz Słowacki, Kordian; wybrane wiersze, w tym Grób Agamemnona (fragmenty), Testament mój;
- Cyprian Kamil Norwid, wybrane wiersze;
- Bolesław Prus, Lalka, Z legend dawnego Egiptu;
- Eliza Orzeszkowa, Gloria victis;
- Henryk Sienkiewicz, Potop;
dodatkowo:
- Adam Mickiewicz, Dziady cz. IV;;
- Johann Wolfgang Goethe, Cierpienia młodego Wertera (fragmenty), Faust (fragmenty);
Zakres rozszerzony
Utwory określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
- wybrane utwory poetyckie z romantycznej literatury europejskiej, w tym wybrane wiersze angielskich poetów jezior;
- Juliusz Słowacki, Lilla Weneda;
- Zygmunt Krasiński, Nie-Boska komedia;
- Cyprian Kamil Norwid, Bema pamięci żałobny rapsod, Fortepian Szopena, Czarne kwiaty (fragmenty), Promethidion (fragmenty);
- realistyczna lub naturalistyczna powieść europejska (Honoré de Balzac, Ojciec Goriot lub Charles Dickens, Klub Pickwicka, lub Mikołaj Gogol, Martwe dusze lub Gustaw Flaubert, Pani Bovary);
dodatkowo
-
Victor Hugo, Nędznicy,
-
Edgar Allan Poe – wybrane opowiadanie;
Etap III (Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojenna)
Zakres podstawowy
- Adam Asnyk, wybór wierszy;
- Fiodor Dostojewski, Zbrodnia i kara;
- wybrane wiersze następujących poetów: Jan Kasprowicz, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Leopold Staff;
- Stanisław Wyspiański, Wesele;
- Stefan Żeromski, Przedwiośnie;
- wybrane wiersze następujących poetów: Bolesław Leśmian, Julian Tuwim, Jan Lechoń, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Kazimiera Iłłakowiczówna, Julian Przyboś, Józef Czechowicz, krzysztof Kamil Baczyński, Tadeusz Gajcy;
- Tadeusz Borowski, Proszę państwa do gazu, Ludzie, którzy szli;
- Gustaw Herling-Grudziński, Inny świat;
- Hanna Krall, Zdążyć przed Panem Bogiem;
dodatkowo:
-
Gabriela Zapolska, Moralność pani Dulskiej;
-
Zofia Nałkowska, Przy torze kolejowym (z tomu Medaliony);
-
Kazimierz Moczarski, Rozmowy z katem (fragmenty);
Zakres rozszerzony
Utwory określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
- Stanisław Wyspiański, Noc listopadowa;
- Franz Kafka, Proces (fragmenty);
- Michaił Bułhakow, Mistrz i Małgorzata;
- Witold Gombrowicz, Ferdydurke (fragmenty);
- Stanisław Ignacy Witkiewicz, Szewcy;
- Bruno Schulz, wybrane opowiadania z tomu Sklepy cynamonowe;
dodatkowo:
- Władysław Stanisław Reymont, Chłopi (tom I – Lato);
- Aldous Huxley, Nowy wspaniały świat;
- Gabriela Zapolska, Moralność pani Dulskiej;
Etap IV (literatura po 1945 roku)
Zakres podstawowy
- wybrane wiersze następujących poetów: Stanisław Baliński, wybrane wiersze z okresu emigracyjnego, Kazimierz Wierzyński, wybrane wiersze z okresu emigracyjnego, Czesław Miłosz, w tym wybrane wiersze z tomu Ocalenie oraz Traktat moralny (fragmenty), Tadeusz Różewicz, Miron Białoszewski, Jarosław Marek Rymkiewicz, Wisława Szymborska, Zbigniew Herbert, w tym wybrane wiersze z tomów Pan Cogito oraz Raport z oblężonego miasta, Halina Poświatowska, Stanisław Barańczak, Marcin Świetlicki, Jan Polkowski, Wojciech Wencel;
- Albert Camus, Dżuma;
- George Orwell, Rok 1984;
- Józef Mackiewicz, Droga donikąd (fragmenty);
- Sławomir Mrożek, Tango;
- Marek Nowakowski, Raport o stanie wojennym (wybrane opowiadanie); Górą „Edek” (z tomu Prawo prerii);
- Jacek Dukaj, Katedra (z tomu W kraju niewiernych);
- Antoni Libera, Madame;
- Andrzej Stasiuk, Miejsce (z tomu Opowieści galicyjskie);
- Olga Tokarczuk, Profesor Andrews w Warszawie (z tomu Gra na wielu bębenkach);
- Ryszard Kapuściński, Podróże z Herodotem (fragmenty);
- wybrane utwory okresu stanu wojennego;
- powojenna piosenka literacka – wybrane utwory Ewy Demarczyk, Jacka Kaczmarskiego, Wojciecha Młynarskiego, Agnieszki Osieckiej oraz wybrane teksty Kabaretu Starszych Panów.
dodatkowo:
- Friedrich Dürrenmatt, Wizyta starszej pani;
- Stanisław Lem, Wizja lokalna
Zakres rozszerzony
Utwory określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
- Tadeusz Konwicki, Mała apokalipsa;
- Jorge Luis Borges, wybrane opowiadanie;
- Janusz Głowacki, Antygona w Nowym Jorku;
- Sławomir Mrożek, wybrane opowiadania;
- wybrane eseje następujących autorów: Jerzego Stempowskiego, Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, Zbigniewa Herberta, Zygmunta Kubiaka, Jarosława Marka Rymkiewicza (co najmniej po jednym utworze);
- wybrane teksty z aktualnych numerów miesięczników oraz kwartalników literackich i kulturalnych.
Dodatkowo
- Umberto Eco, Imię róży,
- Stanisław Lem, Solaris
Zalecane dzieła teatralna i filmowe
- Apocalypsis cum figuris, reż. Jerzy Grotowski;
- Amadeusz, reż. Miloš Forman;
- Dekalog, reż. Krzysztof Kieślowski, wybrane filmy z cyklu;
- Dziady, reż. Konrad Swinarski;
- Elektra, reż. Piotr Chołodziński;
- Emigranci, reż. Kazimierz Kutz;
- Kartoteka, reż. Krzysztof Kieślowski;
- Kordian, reż. Jerzy Englert;
- Lawa. Opowieść o „Dziadach” Adama Mickiewicza, reż. Tadeusz Konwicki;
- Moralność pani Dulskiej, reż. Tomasz Zygadło;
- Nad Niemnem, reż. Zbigniew Kuźmiński;
- Noc listopadowa, reż. Andrzej Wajda;
- Noce i dnie, reż. Jerzy Antczak;
- Rewizor, reż. Jerzy Gruza;
- Rękopis znaleziony w Saragossie, reż. Wojciech Jerzy Has;
- Iwona, księżniczka Burgunda, reż. Zygmunt Hübner;
- Sanatorium pod klepsydrą, reż. Wojciech Jerzy Has;
- Śluby panieńskie, reż. Andrzej Łapicki;
- Wizyta starszej pani, reż. Jerzy Gruza;
- Zezowate szczęście, reż. Andrzej Munk;
- Ziemia obiecana, reż. Andrzej Wajda.
Teksty zalecane do samokształcenia
- Słownik 100 tysięcy potrzebnych słów, red. Jerzy Bralczyk;
- Jan Białostocki, Sztuka cenniejsza niż złoto. Opowieść o sztuce europejskiej;
- Człowiek Grecji, red. Jean-Pierre Vernant;
- Człowiek renesansu, red. Eugenio Garin;
- Umberto Eco, Sztuka i piękno w średniowieczu;
- Karol Estreicher, Historia sztuki w zarysie;
- Formy i normy, czyli poprawna polszczyzna w praktyce, red. Katarzyna Kłosińska;
- Johan Huizinga, Jesień średniowiecza;
- Jacques Le Goff, Człowiek średniowiecza;
- Władysław Kopaliński, Słownik mitów i tradycji kultury;
- Jacek Kowalski, Niezbędnik Sarmaty;
- Tadeusz Lubelski, Historia kina polskiego. Twórcy, filmy, konteksty;
- Jan Miodek, Słownik ojczyzny polszczyzny;
- Anna Nasiłowska, Literatura okresu przejściowego 1975–1996;
- Ewelina Nurczyńska-Fidelska, Barbara Parniewska, Ewa Popiel-Popiołek, Halina Ulińska, Film w szkolnej edukacji humanistycznej;
- Maria Ossowska, Ethos rycerski i jego odmiany;
- Popularna encyklopedia mass mediów, pod red. J. Skrzypczaka;
- Praktyczna stylistyka nie tylko dla polonistów, red. Edyta Bańkowska i Agnieszka Mikołajczuk;
- Zbigniew Raszewski, Krótka historia teatru polskiego;
- Teresa Skubalanka, Historyczna stylistyka języka polskiego. Przekroje;
- Stanisław Stabryła, Starożytna Grecja;
- Anna Świderkówna, Hellenika. Wizerunek epoki od Aleksandra do Augusta; Rozmowy o Biblii;
- Wielka encyklopedia Polski, t. 1. i 2.;
- Władysław Tatarkiewicz, Historia filozofii; Dzieje sześciu pojęć; Droga przez estetykę;
- Mieczysław Tomaszewski, Muzyka w dialogu ze słowem. Próby, szkice, interpretacje;
- Lidia Winniczuk, Ludzie, zwyczaje, obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu.